Ο "Κροκόδειλος" (1865)
ανήκει στα λεγόμενα "μικρά έργα" του Ντοστογέφσκι...
(νουβέλες και
διηγήματα), για τα οποία τα τελευταία χρόνια παρατηρείται αυξημένο ενδιαφέρον,
και η ιστορία του αγγίζει τα όρια του παραλόγου.
Όπως αναφέρεται στην επικεφαλίδα
του έργου, πρόκειται για την "αληθινή διήγηση περί του πώς ένας κύριος,
γνωστής ηλικίας και γνωστής εξωτερικής εμφάνισης, καταβροχθίστηκε ζωντανός από
κροκόδειλο ευρισκόμενο εντός στοάς, ολόκληρος και χωρίς υπολείμματα, και τι
επακόλουθα υπήρξαν εξ αυτού", στην Αγία Πετρούπολη, το έτος 1865.
Τα όσα εκτυλίσσονται μετά από αυτό
το γεγονός, αλλά κυρίως οι παράλογες, από την οπτική του αναγνώστη, αντιδράσεις
των ηρώων του διηγήματος, περιγράφονται από τον Ντοστογέφσκι σαν να ήταν
απολύτως φυσιολογικές!
Ο Ντοστογέφσκι, στον
"Κροκόδειλο", περνάει "γενεές δεκατέσσερις" τους θιασώτες
του καπιταλισμού και της δυτικοευρωπαϊκής αστικής δημοκρατίας, με μια σάτιρα
λεπτή και διαπεραστική.
Πολλές από τις αναφορές που
γίνονται στις γραμμές του διηγήματος σε πολιτικά και οικονομικά γεγονότα, αλλά
και σε θέσεις και απόψεις της εποχής, βρίσκουν εκπληκτικές αναλογίες στη
σημερινή οικονομική και πολιτική συγκυρία του 2012 και, όσοι το διαβάσουν, ίσως
και να πιστέψουν ότι το έργο γράφτηκε πριν από μερικές μέρες ή, έστω,
εβδομάδες, αλλά πάντως όχι πριν από σχεδόν ενάμιση αιώνα, όταν συνέβη στον
ερχομό ενός Γερμανού στο κτήριο του Πασσάζ ("Στοάς"), στην Αγία
Πετρούπολη.
