«Τα ιστορικά
γεγονότα είναι απλά αφορμές για...
τους δημιουργούς κάθε μορφής τέχνης…» μας είπε
μεταξύ άλλων ο Βασίλης, όταν ήρθε στην αυλή μας…
Ποια γεύση σας έχει λείψει από τα παιδικά σας χρόνια;
Τις γεύσεις των παιδικών μου
χρόνων τις χόρτασα στην ώρα τους και δεν μου λείπουν. Σήμερα απολαμβάνω τις
γεύσεις των τωρινών μου χρόνων.
Ο αγαπημένος τροβαδούρος στην οικογένεια, ποιος ήταν;
Είχαμε πολλούς και τελείως
ετερόκλητους αγαπημένους τροβαδούρους κι ήταν αυτή η μεγάλη ποικιλία
τροβαδούρων που έκανε την ατμόσφαιρα ενδιαφέρουσα.
Τι ήταν αυτό που σας ώθησε ν’ ασχοληθείτε με τη
μουσική;
Δεν ένιωσα να με «ωθεί» κάτι,
(τι ωθεί τους ανθρώπους να αναπνέουν;!) η μουσική ήρθε τόσο φυσικά που δεν το
σκέφτηκα ουσιαστικά καθόλου.
Ετοιμάζετε κάτι για τη σεζόν που έρχεται;
Πάντα ετοιμάζω κάτι αλλά
καλύτερα να ξαναμιλήσουμε γι αυτά όταν θα έχω κάτι ολοκληρωμένο να σας
παρουσιάσω.
Τι πρέπει να περιλαμβάνει κατά τη γνώμη σας, ένα καλό
τραγούδι;
Δεν νομίζω πως μπορούμε να
βρούμε τι πρέπει να περιλαμβάνει ένα τραγούδι για να είναι καλό, τη μαγική
συνταγή δηλαδή, γιατί – μην έχετε καμιά αμφιβολία - περί μαγείας πρόκειται. Αν
αυτό ήταν εφικτό θα μπορούσαμε ανά πάσα στιγμή να φτιάξουμε καλά τραγούδια,
καλές μουσικές, καλά ποιήματα, καλά μυθιστορήματα κτλ με σχετική ευκολία πράγμα
που δεν συμβαίνει φυσικά. Άλλωστε όλοι βλέπουμε πόσο έχει αυξηθεί η
καλλιτεχνική παραγωγή σε ποσότητα στις μέρες μας και πόσο έχει χαμηλώσει ο
πήχης της ποιότητας. Νομίζω πως μπορώ να σας πω τι δεν πρέπει να περιλαμβάνει
ένα τραγούδι. Δεν πρέπει νομίζω να γράφεται με σκοπό να γίνει δημοφιλές (το
κοινό σε βρίσκει, δεν το βρίσκεις εσύ). Δεν χρειάζεται να «εκβιάζει» την
επιδοκιμασία του κοινού «πατώντας» στις ανασφάλειες του, στις αδυναμίες του, στα
«φτηνά» ένστικτα του, στις ευκαιριακές προτιμήσεις του. Ότι δημιουργείται πάνω
σε αυτή τη βάση πολύ γρήγορα ξεχνιέται.
Πως φαντάζεστε το μέλλον της μουσικής μέσα από την
κρίση που βιώνουμε;
Τα ιστορικά γεγονότα είναι απλά
αφορμές για τους δημιουργούς κάθε μορφής τέχνης. Και η κρίση που βιώνουμε και
ότι δυσάρεστο μπορεί να συμβαίνει, οι πόλεμοι και η δυστυχία είναι αφορμές για
να πυροδοτηθεί η δημιουργικότητα του καλλιτέχνη. Καμιά ιστορική συγκυρία βέβαια
δεν γεννά από μόνη της ταλαντούχους δημιουργούς και σπουδαία έργα τέχνης. Τα
ισχυρά βιώματα δεν φτάνουν για να γίνει κάποιος καλλιτέχνης. Αν ήταν έτσι θα
έπρεπε όλοι οι ερωτευμένοι κι όλοι οι δυστυχισμένοι να είναι μεγάλοι
καλλιτέχνες, κάτι που δεν ισχύει. Το βίωμα παίζει σίγουρα ρόλο αλλά είναι
πρώτιστα η μορφοπλαστική ικανότητα του καλλιτέχνη που θα πυροδοτήσει τη γέννηση
του έργου τέχνης. Τέχνη γινόταν πάντα και σε καλούς και σε άσχημους καιρούς. Οι
δημιουργοί είναι εν πολλοίς – ή θα ’πρεπε να είναι - συντονισμένοι πρώτα με τη
προσωπική τους υπερβατική πραγματικότητα κι ύστερα με όλους τους εξωγενείς
κραδασμούς. Όλους όμως. Από μια ιστορική σημαντική συγκυρία μέχρι ένα κορίτσι
που θα περάσει από το απέναντι πεζοδρόμιο και θα φωτιστεί ο κόσμος. Η μουσική
δεν έχει να φοβηθεί τίποτα. Νομίζουμε συχνά πως η σημερινή φτήνια που μας
κατακλύζει είναι τωρινό φαινόμενο και διαμαρτυρόμαστε σφόδρα. Η κατάσταση όμως
ήταν λίγο ως πολύ πάντα έτσι. Απλά σήμερα η πληθώρα των μέσων επικοινωνίας,
δικτύωσης και προβολής φέρνει μεγαλύτερη ποσότητα σκουπιδιών στην επιφάνεια και
μας δίνει την ψευδή εντύπωση πως τα σκουπίδια έχουν αυξηθεί. Αυτό δεν είναι
αλήθεια. Η γενική αναλογία σκουπιδιών/ουσίας ήταν πάντα λίγο πολύ σταθερή. Απλά
τα σκουπίδια έκαναν πάντα περισσότερο θόρυβο, προκαλούσαν άμεσο σοκ, η ουσία
όμως είναι μια βόμβα βραδυφλεγής και το ίδιο ισχύει φυσικά και στις μέρες μας.
Αν έχει κανείς διαμορφώσει μιαν αισθητική και τις προσωπικές του αντιστάσεις θα
προχωρήσει όπως και να έχουν τα πράγματα.
Η εξουσία πιστεύετε, είναι μια ασύνθετο γκρουπ ή μια
καλοδουλεμένη ορχήστρα; Υπάρχει ξέρετε κι ένα τρίτο ενδεχόμενο: να είναι η
εξουσία μια καλή ορχήστρα η οποία παίζει κάτι που ο ακροατής δεν μπορεί να
αντιληφθεί. Ακούστε για παράδειγμα το «Jubilaum» του Στοκχάουζεν. (https://www.youtube.com/watch?v=t1zwMXQE_YE). Το έργο
είναι γραμμένο από έναν συνθέτη που ξέρει σίγουρα τι θέλει να πει, η ορχήστρα
είναι πολύ καλή, υπάρχει απόλυτος συντονισμός κι επικοινωνία των μουσικών
μεταξύ τους, ο μαέστρος οδηγεί το σύνολο εκεί που θέλει όπως ακριβώς θέλει,
όμως ο μέσος αμύητος ακροατής, μιας και δεν μπορεί πιθανόν να καταλάβει, θεωρεί
πως αυτό που ακούει δεν είναι μουσική αλλά μια απέραντη δυσαρμονία. Την τάξη
που δεν καταλαβαίνουμε την αποκαλούμε Χάος. Η εξουσία φαίνεται χαώδης και
μυστηριακή ίσως γιατί δεν μπορούμε να την καταλάβουμε (είτε γιατί η ίδια η
εξουσία δεν θέλει να την καταλάβουμε είτε γιατί εμείς προσπαθούμε με λάθος
τρόπο).
Την Ελλάδα με ποιο τραγούδι θα την ταυτίζατε;
“Τρελοβάπορο” του Λάγιου σε
στίχους του Ελύτη.
Ποιος πιστεύετε ότι είναι ο λόγος που ο νεοέλληνας
«περιφρονεί» τον ελληνικό στίχο;
Νομίζω πως ο νεοέλληνας έχει
φτάσει να περιφρονεί οτιδήποτε το ελληνικό. Η περιφρόνηση του για τον ελληνικό
στίχο είναι το κερασάκι σε μια γιγάντια τούρτα. Στο μυαλό του η «ελληνικότητα»
έχει φτάσει να ταυτίζεται πλέον μόνο με το «Kitsch». Ο νεοέλληνας δεν γνωρίζει
ουσιαστικά τον ελληνικό πολιτισμό, τους έλληνες συγγραφείς, τους έλληνες
ποιητές, την ελληνική τέχνη γενικότερα, τους έλληνες φιλοσόφους, τα αγνοεί όλα
αυτά. Κι έτσι το μόνο που του μένει να ταυτίσει με την Ελλάδα είναι όλη η
περιρρέουσα υποκουλτούρα, το ethnic (sic) ελληνικό στοιχείο, ο νεοπλουτισμός,
μια φαιδρή ξενομανία, κι όλα αυτά που αν δεν ήταν τραγικά θα μας προκαλούσαν
μόνο γέλιο. Αυτό όμως είναι το μόνο που πραγματικά γνωρίζει, κι αυτός είναι ο
μόνος συνειρμός που μπορεί να κάνει όταν ακούει περί «ελληνικότητας». Ξέρετε, ο
Προυστ λέει κάπου πως υπάρχουν δύο τύποι σνομπ ανθρώπων. Οι ανώτεροι που
σνομπάρουν τους κατώτερους και οι κατώτεροι που σνομπάρουν τους ανώτερους. Κι ο
νεοέλληνας έχει φτάσει να σνομπάρει τον ίδιο τον ελληνικό πολιτισμό.
Αν σας όριζαν για λίγα λεπτά της ώρας «πρέσβη» της
ελληνικής μουσικής, ποιο είδος μουσικής θα προτείνατε στους ξένους;
Σίγουρα τα ρεμπέτικα. Ύστερα
έργα του Σκαλκώτα και του Γιάννη Χρήστου για πολλούς και διάφορους λόγους.
Ποιος είναι ο αγαπημένος σας συνθέτης;
Αν διαλέξω μόνο έναν θα είμαι
άπιστος σ όλους τους άλλους! Μπορώ να σας φτιάξω αν θέλετε μια τεράστια λίστα
αγαπημένων συνθετών που θα εκτείνεται από τον Monteverdi μέχρι τον Χατζιδάκι,
κι από τον Lully μέχρι τον Philip Glass, αλλά και πάλι θα ήταν σίγουρα μια
μη-ολοκληρωμένη λίστα.
Αν μια κακιά μάγισσα σαν έκανε με το ραβδί της μουσικό
όργανο, τι θα θέλατε να είστε και γιατί;
Μια ανθρώπινη φωνή! Για
φανταστείτε μια ασώματη ανθρώπινη φωνή. Το απόλυτο μουσικό όργανο! Αλλά μάλλον
τότε θα επρόκειτο για καλή μάγισσα, ε?
Ποιο είναι το αγαπημένος σας αντικείμενο, το «γούρι»
σας;
Δεν έχω κάποιο «γούρι».
Ποια είναι η αγαπημένης σας ατάκα;
Αν πρέπει να σας πω μόνο μιαν
ατάκα τώρα, θα σας πω μιαν αγαπημένη φράση του Βιτγκενστάϊν: “Για όσα δεν
μπορεί να μιλάει κανείς, γι αυτά πρέπει να σωπαίνει”.
Ποια είναι η αγαπημένη σας ελληνική ταινία;
Πρέπει να ξεδιαλέξω μια σταγόνα
μέσα από μια θάλασσα. Ας είναι λοιπόν για τώρα αυτή η σταγόνα «Ο Θίασος» του
Αγγελόπουλου.
Αν σας ζητούσε ένα παιδί μια συμβουλή, τι θα του
λέγατε;
Οι συμβουλές δεν έχουν καμιά
αξία γι αυτό άλλωστε δίνονται αφειδώς και συνήθως από τους πλέον ακατάλληλους.
Το μόνο που κάνουν είναι να δείχνουν τον ψυχισμό του συμβουλάτορα, τα
απωθημένα, τις φοβίες και τα σύνδρομα του. Μόνο το παράδειγμα διδάσκει. Δείτε
τι κάνουν 3-4 σπουδαίοι άνθρωποι, όχι τι λένε, αλλά τι κάνουν. Μην λάβετε υπόψη
σας καμιά συμβουλή, ίσως ούτε κι αυτήν εδώ. Κάντε μόνο αυτό που εσείς τελικά
θεωρείτε σωστό και καλή τύχη.
Ο Βασίλης
Παπαδόπουλος ξεκίνησε μαθήματα πιάνου σε ηλικία 5 ετών (με την Καίτη
Αισιοπούλου κι αργότερα τη Νέλλη Σεμιτέκολο), σπούδασε Ανώτερα Θεωρητικά και
Σύνθεση (με τους Φοίβο Παπαδόπουλο και James McMillan στην Αθήνα και το Λονδίνο
αντίστοιχα) και διεύθυνση ορχήστρας (με τον Λουκά Καρυτινό).
Η μουσική και η
ποίηση ασχολούνται μαζί του, τα δυο του βιβλία ποίησης που έχουν εκδοθεί
λέγεται πως άρεσαν σε κάποιους φίλους του, ο ίδιος πιστεύει πως η μουσική είναι
μια μορφή φιλοσοφίας ενώ είναι μέλος της Ένωσης Ελλήνων Μουσουργών.
Έργα του έχουν
παρουσιαστεί στο Μέγαρο Μουσικής, στο Ινστιτούτο Γκαίτε, στην αίθουσα
«Παρνασσός», στη Βασιλική Ακαδημία της Χάγης, στο φεστιβάλ “Peter de Grote” στο
Groningen, στο φεστιβάλ του Spoleto, στο Phoenix των ΗΠΑ και αλλού, κάποια
έχουν μεταδοθεί από την ΕΡΤ και το Τρίτο Πρόγραμμα της Ελληνικής Ραδιοφωνίας
ενώ άρθρα του φιλοξενούνται συχνά σε λογοτεχνικά περιοδικά.
(Για τον ΑΥΛΟΓΥΡΟ και τον Παύλο Ανδριά)
