Ο καφές φραπέ είναι ένα Ελληνικής
επινόησης αφρώδες κρύο ρόφημα. Τα βασικά συστατικά του είναι στιγμιαίος καφές, ζάχαρη, νερό και
παγάκια. Η εφεύρεσή του έγινε τυχαία το 1957 από τον Δημήτρη Βακόνδιο στην Θεσσαλονίκη...
Τα συστατικά του φραπέ είναι στιγμιαίος καφές,
νερό, ζάχαρη και προαιρετικά γάλα. Ο φραπέ χαρακτηρίζεται "σκέτος",
"μέτριος" ή "γλυκός" ως προς τις αναλογίες των συστατικών
του. Κατασκευάζεται βάζοντας την επιθυμητή αναλογία καφέ και ζάχαρης σε ένα
ψηλό ποτήρι ή σε σέικερ. Προσθέτοντας νερό σε ύψος ενός εκατοστού από τον πάτο
του ποτηριού το μείγμα χτυπιέται στο σέικερ ή με ηλεκτρικό αναδευτήρα
(συνιστάται αναδευτήρας με μεγάλη περιστροφική ισχύ) μέχρι να σχηματιστεί
σταθερός αφρός. Ακολούθως γίνεται προσθήκη πάγου και νερού και προαιρετικά
γάλακτος. Σερβίρεται και πίνεται με καλαμάκι (σπαστό κατά προτίμηση). Ο φραπέ
είναι ευχάριστος και δροσιστικός καφές, ιδίως το καλοκαίρι. Όμως είναι αρκετά
διεγερτικός με υπακτική δράση.
Η δημιουργία του φραπέ ήταν τυχαία. Κατά την
διάρκεια της Διεθνούς Έκθεσης στη Θεσσαλονίκη το 1957, ο αντιπρόσωπος
της ελβετικής εταιρίας Νεστλέ στην Ελλάδα Γιάννης Δρίτσας παρουσίαζε ένα νέο προϊόν για
παιδιά, ένα σοκολατούχο ρόφημα που παρασκευαζόταν στιγμιαία αναμιγνύοντάς το με
γάλα και χτυπώντας το με σέικερ.
Ο Δημήτριος Βακόνδιος, υπάλληλος του Δρίτσα
συνήθιζε να πίνει Nescafé που ήταν στιγμιαίος καφές και παρασκευαζόταν από
την Νεστλέ. Σε ένα διάλειμμα που έκανε κατά την διάρκεια της
έκθεσης θέλησε να πιει καφέ αλλά επειδή δεν έβρισκε ζεστό νερό, σκέφτηκε να
χρησιμοποιήσει το σέικερ για να φτιάξει τον καφέ του με κρύο νερό. Έβαλε καφέ,
ζάχαρη και νερό, τα κούνησε και δημιούργησε τον πρώτο καφέ φραπέ της ιστορίας.
Μετά από χρόνια δήλωνε ότι δε μπορούσε να συνειδητοποιήσει πως ένα απλό πείραμα
τον οδήγησε στην εφεύρεση του διασημότερου ροφήματος στην Ελλάδα.
Η λέξη frappé είναι γαλλική και σημαίνει χτυπημένος ή ανακατεμένος.
Ως ξένη λέξη κανονικά δεν κλίνεται (το φραπέ). Όμως, σε αντίθεση με τις
περισσότερες γαλλικές λέξεις που έχουμε δανειστεί και παραμένουν άκλιτες, στην
ονομαστική επικράτησε να αποκτά κατάληξη και να κλίνεται (ο φραπές, του φραπέ,
οι φραπέδες κλπ.), κυρίως στην καθομιλουμένη. Άλλωστε αυτό παραπέμπει και στην
κλίση της λέξης «καφές».
Ενίοτε στον προφορικό λόγο απαντάται η μορφή
"φραπεδιά" (π.χ.: "Πιάσε μια φραπεδιά") ή, σπανιότερα,
"φραπεδούμπα" ή "φράπα" ή "φραπεδοπούλα".
"Φραπόγαλο" είναι ο φραπέ με γάλα. Επίσης "τουριστικός"
ονομάζεται ο φραπέ γλυκός με γάλα, κυρίως σε τουριστικά θέρετρα της Ελλάδος από
τον εντόπιο πληθυσμό, λόγω της συχνής κατανάλωσης του από τους τουρίστες.
Ο φραπέ χαρακτηρίζει την "ανεμελιά" και
τον "ωχαδερφισμό" που παρατηρείται συχνά
στους Έλληνες, λόγω του γεγονότος ότι συνήθως πίνεται με αργούς ρυθμούς, με
παρέα, με χαλαρή διάθεση, παίζοντας τάβλι,
ή συζητώντας περί ανέμων και υδάτων.
Στη Γαλλία frappé σημαίνει ένα παγωμένο ρόφημα που
παρασκευάζεται επίσης χτυπώντας το σε σέικερ, αλλά από γάλα ή χυμό φρούτων
χωρίς καφέ και δεν έχει σχέση με τον ελληνικό φραπέ.
Στην Ελλάδα το Νεσκουίκ της Νεστλέ λανσαρίστηκε και ως σκόνη για ανάμειξη με κρύο
γάλα και χτύπημα σε σέικερ, με την ονομασία Νεσκουίκ Φραπέ.
Το προϊόν λανσαρίστηκε και έγινε επιτυχία σε όλη
την Ελλάδα και καταναλώνεται όλο τον χρόνο. Από τη δεκαετία του '90 είναι το
υπ' αριθμόν ένα ρόφημα και στην Κύπρο, όπου συνήθως σερβίρεται αδύνατος, χωρίς πολύ καφέ.
Εκτός Ελλάδας, ο καφές frappé μπορεί να βρεθεί σε
όλες τις επίσημες ελληνικές υπηρεσίες και ελληνικές μόνιμες αντιπροσωπίες στο
εξωτερικό, σε όλα τα υπό ελληνική σημαία εμπορικά πλοία καθώς και σε εκείνα των
οποίων τα πληρώματα είναι Έλληνες. Επίσης στα αεροπλάνα των ελληνικών αεροπορικών
εταιρειών και ξένων που προσεγγίζουν ελληνικά αεροδρόμια, καθώς και σε όλα τα
«στέκια» των Ελλήνων του εξωτερικού.
Τα τελευταία χρόνια υπάρχει σε αρκετά σουπερμάρκετ
της Γερμανίας, ενώ ένα παρόμοιο ρόφημα με την
ονομασία Frappucino σερβίρεται από την αλυσίδα Στάρμπακς σε επιλεγμένα
σημεία. Φραπέ έχει βρεθεί να προσφέρεται στο Βουκουρέστι, στο Μπιλμπάο της Ισπανίας (απέναντι από το πανεπιστήμιο), όπως και
στο Όσλο της Νορβηγίας (στο Μουσείο του Mουνχ) και στην Αγία Πετρούπολη. Αρκετοί καταστηματάρχες στο κέντρο
της Κωνσταντινούπολης έχουν πάντα διαθέσιμο φραπέ
για τους Έλληνες τουρίστες-πελάτες τους.
Τέλος, αξιοσημείωτο είναι ότι το περίπτερο της
Nescafé στο Hip Hop Kemp, ένα φεστιβάλ hip hop μουσικής που γίνεται κάθε
Αύγουστο στο Hradec Kralove της Τσεχίας, σερβίρει και αυτό φραπέ. Όμως σε πολλές περιπτώσεις
στο εξωτερικό, παρόλο που πωλείται σαν frappé, παρασκευάζεται από άλλου είδους
καφέ (συνήθως εσπρέσο) ή προσφέρεται με σαντιγύ.
Είναι πολύ δημοφιλής σε τουρίστες που
επισκέπτονται την Ελλάδα, ορισμένοι εκ των οποίων, τον αναμειγνύουν με διάφορες
χαρακτηριστικές ελληνικές γεύσεις, όπως π.χ. με ούζο.
Ο φραπέ πίνεται επίσης σε μικρές ποσότητες
στην Ταϊλάνδη, στην Μαλαισία, ενώ τα τελευταία χρόνια οι βαλκάνιοι μετανάστες στην Ελλάδα τον μετέφεραν στις
πατρίδες τους, αλλά με διαφορές (π.χ. στη Βουλγαρία πολλές φορές χρησιμοποιείται κόκα-κόλα αντί
νερού, ενώ στη Σερβία προστίθεται πάντα παγωτό). Εισήχθη πριν κάποια
χρόνια και σε άλλες μεσογειακές χώρες, όπως η Ισπανία.
Χαρακτηριστικό ίσως της εξάπλωσής του είναι το
γεγονός πως βρέθηκε να προσφέρεται - διαφημιζόμενος μάλιστα στα Ελληνικά - ως
και σε όαση
ερήμου στην Τυνησία... (wikipedia)
