Ποιοι κινδυνεύουν περισσότερο να εμφανίσουν διατροφικές διαταραχές;

Για έναν μεγάλο αριθμό ατόμων, κυρίως γυναικών...

η σχέση με την διατροφή είναι προβληματική και αποτελεί μια πηγή έντονου άγχους…

Η διαταραγμένη αυτή σχέση με το φαγητό μπορεί να εκδηλωθεί με τη μορφή των διατροφικών διαταραχών. Προκαταλήψεις για το πάχος, διατροφικοί περιορισμοί, μυστικότητα και ενοχές, καθώς και μια αίσθηση αυτοαξίας βασισμένη στην εξωτερική εμφάνιση είναι κάποια κοινά χαρακτηριστικά.

Οι κυριότερες διατροφικές διαταραχές:

Νευρική Ανορεξία, Νευρική Βουλιμία, Αδηφαγική Διαταραχή – είναι σοβαρές ψυχικές διαταραχές – που χαρακτηρίζονται από υπερβολική ανησυχία και ενασχόληση με το βάρος και την εικόνα του σώματος προκαλώντας αρνητικές σωματικές και ψυχοκοινωνικές επιπτώσεις.

Τα βασικά χαρακτηριστικά της – Νευρικής Ανορεξίας (Anorexia Nervosa) – είναι:

– έντονη φοβία για την αύξηση βάρους

– επιμονή διατήρησης χαμηλού σωματικού βάρους (χαμηλότερο από τα κατώτερα φυσιολογικά επίπεδα) μέσω δίαιτας, αποφυγής παχυντικών τροφίμων, υπερβολικής γυμναστικής. Μπορεί να παρουσιάζονται εκκαθαριστικές συμπεριφορές όπως αυτοπροκαλούμενοι εμετοί, χρήση καθαρτικών

– διαστρεβλωμένη εικόνα σώματος – το άτομο πιστεύει πως είναι παχύ

Η Νευρική Bουλιμία (Bulimia Nervosa) χαρακτηρίζεται από:

– συχνά επεισόδια υπερφαγίας – όπου το άτομο καταναλώνει μεγάλες ποσότητες τροφής σε σύντομο χρονικό διάστημα (π.χ 2 ώρες)

– αίσθηση απώλειας ελέγχου – το άτομο αισθάνεται ότι δεν μπορεί να σταματήσει να τρώει ή να ελέγξει τι ή πόσο τρώει

– ακατάλληλες αντισταθμιστικές συμπεριφορές – πρόκληση εμετού, χρήση καθαρτικών, υπερβολική γυμναστική

– τα υπερφαγικά επεισόδια και οι αντισταθμιστικές συμπεριφορές – συμβαίνουν τουλάχιστον 1 φορά την εβδομάδα για 3 μήνες

Στην – Αδηφαγική Διαταραχή (Binge Eating Disorder) – τα επανειλημμένα επεισόδια υπερφαγίας συνοδεύονται από μια αίσθηση απώλειας ελέγχου και σχετίζονται με 3 από τα ακόλουθα:

– το άτομο τρώει πολύ πιο γρήγορα από το φυσιολογικό

– τρώει μέχρι να νιώσει δυσφορία

– τρώει μόνο του ή κρυφά επειδή νιώθει ντροπή και αμηχανία

– τρώει χωρίς να πεινάει

– μετά το επεισόδιο νιώθει απέχθεια για τον εαυτό του και ενοχές

– υπάρχει έντονη δυσφορία και άγχος για την υπερφαγία

– τα υπερφαγικά επεισόδια συμβαίνουν τουλάχιστον 1 φορά τη βδομάδα για 3 μήνες

– δεν χρησιμοποιούνται μέθοδοι εκκαθάρισης

Τι προκαλεί τις διατροφικές διαταραχές;

Αν και η αιτιολογία των διατροφικών διαταραχών είναι πολύπλοκη, αναφέρονται κάποιοι προδιαθεσικοί και εκλυτικοί παράγοντες που πυροδοτούν την εκδήλωσή τους:

– Το κοινωνικό μήνυμα του εξιδανικευμένου αδύνατου σώματος είναι πολύ ισχυρό:

Γίνεται αντιληπτό σε αρκετά νεαρή ηλικία – τα παιδιά ακούνε από μικρά ότι το υπέρβαρο σώμα είναι κακό ενώ όσα έχουν αυξημένο σωματικό βάρος μπορεί να δέχονται πειράγματα και υποτιμητικά σχόλια

– Στην εφηβεία η δίαιτα είναι μια διαδεδομένη συμπεριφορά – συχνότερα σε κορίτσια:

Ενισχύεται κυρίως από τη δυσαρέσκεια για το σώμα που αλλάζει και τις ψυχολογικές μεταβολές αυτής της κρίσιμης περιόδου. Η δίαιτα δεν προκαλεί διατροφική διαταραχή από μόνη της αλλά η διατροφική διαταραχή συνήθως ξεκινά με μια δίαιτα

– Αμφίδρομη σχέση εικόνας σώματος και αυτοεκτίμησης:

από τη μία… η αρνητική εικόνα σώματος επηρεάζει την αυτοεκτίμηση του ατόμου και αποτελεί το κίνητρο της διατροφικής διαταραχής και από την άλλη… η χαμηλή αυτοεκτίμηση και ο φαύλος κύκλος της διατροφικής διαταραχής αυξάνουν τα επίπεδα δυσαρέσκειας για την εικόνα σώματος

– Ο έλεγχος φαίνεται να είναι κυρίαρχο στοιχείο της διατροφικής διαταραχής:

η βασική ανάγκη κάθε ατόμου να αισθάνεται ότι έχει την απαραίτητη αίσθηση του ελέγχου στη ζωή του μπορεί να μετατεθεί στον έλεγχο του βάρους και της τροφής

– Εκτόνωση συναισθήματος στο φαγητό:

το άτομο ‘καταπίνει’ και στη συνέχεια ‘ξεφορτώνεται’ οδυνηρά συναισθήματα όπως: θυμό, θλίψη, ντροπή αντί να τα εκφράζει.

«Το φαγητό λειτουργεί σαν μηχανισμός άμυνας ώστε να ανακουφιστεί από το άγχος…»

– Κληρονομικότητα – σε διδύμους και συγγενείς πρώτου βαθμού

– Τραύμα ή απώλεια – στην παιδική ηλικία

– Κατάχρηση ουσιών

– Οικογενειακό ιστορικό παχυσαρκίας – μη υγιεινές διατροφικές συνήθειες

– Η διαστρεβλωμένη εικόνα σώματος της μητέρας – αντικατοπτρίζεται στην έφηβη κόρη ενώ η δίαιτα ή η διατροφική διαταραχή του γονέα μπορεί να περάσει στο παιδί

– Χαρακτηριστικά προσωπικότητας όπως – τελειομανία, παρορμητικότητα, ψυχαναγκασμοί

– Ο ρόλος της βιοχημείας – η υπογλυκαιμία που προκαλείται από τον περιορισμό γευμάτων και την ασιτία μπορεί να οδηγήσει το άτομο στην υπερφαγία. Η υπερινσουλιναιμία που παράγεται προκαλεί περισσότερη πτώση της γλυκόζης και ο φαύλος κύκλος ξεκινά. Ο υποσιτισμός και η εκκαθάριση στερούν το σώμα από θρεπτικά συστατικά και επηρεάζουν τους νευροδιαβιβαστές που ρυθμίζουν το σύστημα πείνας και κορεσμού.

Οι επιπτώσεις των διατροφικών διαταραχών σχετίζονται με σοβαρές ιατρικές επιπλοκές όπως καρδιαγγειακά προβλήματα, οστεοπόρωση, έκπτωση της νεφρικής λειτουργίας, αναιμία, διαβήτη, ηλεκτρολυτικές διαταραχές (η χειρότερη επιπλοκή της νευρικής ανορεξίας είναι ο θάνατος).

Παρουσιάζονται επίσης ψυχολογικά προβλήματα όπως: κατάθλιψη, χαμηλή αυτοεκτίμηση, νευρικότητα, εμμονές, αδυναμία συγκέντρωσης.

Η θεραπεία εστιάζει στην αποκατάσταση της βιοχημικής ισορροπίας, στη διόρθωση των ιατρικών επιπλοκών, στην αναγνώριση και τροποποίηση των μη βοηθητικών συμπεριφορών και πεποιθήσεων που σχετίζονται με τον διαστρεβλωμένο τρόπο διατροφής. Η ολιστική προσέγγιση είναι απαραίτητη σε ένα πρόβλημα που έχει τόσο βιολογική όσο και ψυχολογική διάσταση.

To άρθρο υπογράφει η Τσώλα Δήμητρα – Ψυχολόγος / Ψυχοθεραπεύτρια & είναι Συνεργάτης του Ψυχοθεραπευτικού Κέντρου – Πολυχώρου Animus Corpus