Το ταξίδι της αποκριάς συνεχίζεται με γλέντι, τρελό χορό, τραγούδι και πολύ-πολύ κέφι.
Η επόμενη στάση μας είναι ο Πόρος. Εκεί συναντήσαμε «αραπάδες», «Επτανήσιους», «απάχηδες» των Αθηναίων, «τσιγγάνες» και «νησιώτες» με παρδαλά ρούχα και αυτοσχέδιες μάσκες, να βγαίνουν στους δρόμους κατά ομάδες, για να γιορτάσουν την αποκριά οικογενειακά με κέφι, χορό και τραγούδι.
Οι μικρότεροι, έφτιαχναν «αερόστατα», με ένα ελαφρύ στεφάνι, μια κόλα λεπτό χρωματιστό χαρτί, κι ένα στουπί ποτισμένο με πετρέλαιο, που το άναβαν και το άφηναν να πάει ψηλά. Με κύριο στόχο τους, ποιος θα κάνει το μεγαλύτερο και ποιος θα το πάει πιο ψηλά.
Κάνοντας μια στάση στη γενέτειρα του Θεού Διονύσου, τη Νάξο, ο εορτασμός της Αποκριάς ξεκινά με το σφάξιμο των χοίρων. Το μεσημέρι της τελευταίας Κυριακής, εμφανίζονται οι «κουδουνάτοι», οι οποίοι φορούν κάπα και κουκούλα και γυρνούν το χωριό κάνοντας θόρυβο και προκαλώντας με άσεμνες εκφράσεις. Κρατούν «σόμπα», ένα ξύλο που παραλληλίζεται με τον διονυσιακό φαλλό και μαζί τους μπλέκονται ο «Γέρος», η «Γριά» και η «Αρκούδα».
Την Καθαρή Δευτέρα, οι κάτοικοι ντύνονται «Κορδελάτοι» ή «Λεβέντες» γιατί στο φέσι και στους ώμους έχουν κορδέλες. Οι «Κορδελάτοι» είναι φουστανελοφόροι και η δεύτερη ονομασία τους «Λεβέντες» αποδίδεται στους Πειρατές. Από κοντά τους ακολουθούν και οι ληστές, οι «Σπαραρατόροι», που αρπάζουν τις κοπέλες για να τις βάλουν με το ζόρι στον χορό και το γλέντι, που κρατάει ως το πρωί.
Στην Κάτω Μεριά της Αμοργού αναβιώνει, το έθιμο του «Καπετάνιου». Το πρωί της Τυρινής οι νέοι του χωριού, ντυμένοι στα ασπρόμαυρα με βράκες με ζωνάρι στη μέση, με τραγιάσκες και παραδοσιακά γιλέκα διακοσμημένα χιαστί με χρωματιστές κορδέλες, παίρνουν τον δρόμο για την εκκλησία της Παναγίας την Επανοχωριανής συνοδεία οργανοπαιχτών τραγουδούν μαντινάδες και τον «Αποκριανό»: «Πέρασαν οι αποκριές πάνε και οι τυρινάδες...»
Η επιλογή του «Καπετάνιου» γίνεται από τον παπά του χωριού, ο οποίος ρίχνει ψηλά στον αέρα τον «γιλεό» (είδος άμφιου) και αυτός που τον αρπάζει γίνεται ο «Καπετάνιος». Ο νέος που επιλέγεται ή που επεδίωκε να γίνει «Καπετάνιος» μπορεί να φανερώσει τον πραγματικό του έρωτα ή να προδώσει μια κρυφή αγάπη τραγουδώντας: «Δεν έχει πιο βαρύ καημό, σεβντάς που δεν τελειώνει σαν την αγάπη την κρυφή που δεν ξεφανερώνει». Το άλογο του «Καπετάνιου» στολίζεται φανταχτερά και ντύνεται με επίσημα ενδύματα ο συνοδός-φύλακας του «Καπετάνιου», ο «Μπαϊραχτάρης». Η όλη εκδήλωση συνοδεύεται από φαγητό με ψάρι τηγανητό, από καλό κρασί και μαντινάδες. Μετά το φαγοπότι η πομπή ξεκινά για το χωριό, όπου τα νέα έχουν ήδη φτάσει από τα πιτσιρίκια που σπεύδουν να ανακοινώσουν το μαντάτο. Το πρώτο παιδί που αναγγέλλει το μαντάτο της ανάδειξης του «Καπετάνιου» ανταμείβεται με το πολυπόθητο χαρτζιλίκι! Οι κάτοικοι περιμένουν την πομπή στην Πορτάρα, την ανατολική είσοδο του οικισμού. Ο «Καπετάνιος» επευφημείται, αυτοσχεδιάζει στιχάκια και μαντινάδες για τις κοπέλες που συναντά και κερνά στα καφενεία την παρέα του και τους παρευρισκόμενους.
Η τελευταία στάση είναι στην Λόζα. Εκεί ο «Μπαϊραχτάρης», κρατώντας ένα κοντάρι, που στην κορυφή του έχει καρφωμένο ένα καρβέλι ψωμί, ένα κεφάλι τυρί και ένα κομμάτι μπακαλιάρο, περιφέρει τον έφιππο «Καπετάνιο» τρεις φορές στην πλατεία. Η σημαντική στιγμή είναι όταν ο «Καπετάνιος» φανερώνει τον κρυφό του έρωτα προσκαλώντας μια από τις κοπέλες του χωριού να γίνει «Καπετάνισσα» στην οποία απαγγέλει ένα στιχάκι και της παραχωρεί τον πρώτο χορό. Ο «Καπετάνιος» και η παρέα του συνεχίζουν το γλέντι στα στέκια του χωριού με χορό και τραγούδι μέχρι το πρωί: «Ήρθε κι Άγια Σαρακοστή με τις εφτά βδομάδες...».
Στην Κέα οργανώνονται χοροί μεταμφιεσμένων, αποκριάτικα παιχνίδια και παραστάσεις κλόουν για μικρούς και μεγάλους. Οι εκδηλώσεις κορυφώνονται στην Ιουλίδα την τελευταία Αποκριά με τη μεγάλη παρέλαση του Καρνάβαλου με συμμετοχή ομάδων μεταμφιεσμένων και παρουσίαση θεατρικών δρώμενων τα οποία σατιρίζουν σκηνές της καθημερινότητας. Η εκδήλωση εξελίσσεται σε ξέφρενο πανηγύρι όπου προσφέρονται από το Δήμο κρασί, σουβλάκια και ρυζόγαλα με λεμόνι.
Το τελευταίο Σάββατο και την τελευταία Κυριακή της Αποκριάς στην Χώρα της Άνδρου, στην πλατεία Γηροκομείου, γίνεται παρέλαση σε άρματα ομάδων μεταμφιεσμένων με βεγγαλικά και χορό.
Στην Κίμωλο, τραγουδούν: «Τούτες οι μέρες το 'χουνε, τούτες οι βδομάδες, οπού 'χει φίλους κράζει τους, οπού 'χει εχθρούς καλεί τους, οπού 'χει στην ξενιτιά στέλνει και φέρνει τους του».
Στην Σαντορίνη στην κεντρική πλατεία των Φηρών, την τελευταία Κυριακή των Αποκριών ο Δήμος Θήρας οργανώνει Καρναβάλι στο οποίο συμμετέχουν όλα τα σχολεία του νησιού.
Στη Σέριφο την Κυριακή της Τυρινής γίνεται το αποκριάτικο έθιμο της «Καπεταναίας» αντίστοιχο εκείνου του «Καπετάνιου» της Αμοργού.
Στη Σίφνο έχουμε τις «Καμηλωσίες», δηλαδή μασκαράδες οι οποίοι στην σιφνέικη διάλεκτο λέγονται «Καμήλες». Εδώ οι πρωταγωνιστές είναι το σιφνέικο «τακίμι», μουσικό ζευγάρι όπου το βιολί συνοδεύει το λαγούτο και το πλούσιο φαγητό στις λεγόμενες «τραπέζες». Πολλοί από τους αποκριάτικους χορούς, όπως εκείνος του «Κυρ-Βοριά», ανάγονται στους Προχριστιανικούς Χρόνους, όταν οι άνθρωποι, επηρεασμένοι από τις παγανιστικές δοξασίες, συνήθιζαν να εξευμενίζουν τα στοιχεία της φύσης που τους ταλαιπωρούσαν. Ο χορός του «Κυρ-Βοριά», αφιερωμένος στον άνεμο, γίνεται στο προαύλιο της Παναγιάς της Κόγχης στον Αρτεμώνα. Ο παπάς σέρνει τον χορό και ακολουθούσαν μεταμφιεσμένοι οι κάτοικοι του νησιού. Κατά την διάρκεια της εκδήλωσης ακούγονται διάφορα στιχάκια και ποιήματα ενώ οι παρευρισκόμενοι απολαμβάνουν, με άφθονο κρασί, την παραδοσιακή ρεβιθάδα, κρέας με μακαρόνια ή πατάτες, βακαλάο με πατάτες σαλάτα ακούγοντας παραδοσιακή μουσική από βιολί και λαούτο.
Στην Σύρο, έχουμε την αναβίωση παραδοσιακών εθίμων στα σοκάκια του μεσαιωνικού οικισμού. Οι σημαντικότερες εκδηλώσεις είναι οι μασκαράδες, τα περίφημα «ζεϊμπέκια», χορούς και ζωηρά και εύθυμα αποκριάτικα ακούσματα από παραδοσιακά λαϊκά όργανα. Την Καθαρή Δευτέρα, στο χωριό Γαλησσά του Δήμου Άνω Σύρου επίσης, γιορτάζονται τα «Κούλουμα» με πέταγμα του χαρταετού, σαρακοστιανά εδέσματα και μουσική από τοπική λαϊκή ορχήστρα.
Την Τσικνοπέμπτη στην Τήνο, στο καφενείο του χωριού Τριαντάρος, αναβιώνει το έθιμο του «Αποκριάτικου Χορού» και του «Αλφαβηταριού της Αγάπης» όπου οι χορευτές, σε κυκλική διάταξη, τραγουδούν εκ περιτροπής στίχους περιπαιχτικούς ακολουθώντας, σύμφωνα με το πρώτο γράμμα κάθε στίχου, τη σειρά της αλφαβήτου. Η εκδήλωση συνοδεύεται από κεράσματα με τοπικά εδέσματα και γλυκίσματα.
Την τελευταία Κυριακή της Αποκριάς στο χωριό Φαλατάδος γίνεται Καρναβάλι με διαφορετικό θέμα κάθε χρονιά, όπου προσφέρονται μεζέδες και οι παρευρισκόμενοι χορεύουν με τη συνοδεία τσαμπούνας, βιολιού και κιθάρας. Την ίδια μέρα, στο χωριό Αγάπη, γιορτάζουν το έθιμο του "Μακαρονά". Οι κάτοικοι περιφέρουν, μοιρολογώντας, στους δρόμους του χωριού ένα ομοίωμα ανθρώπου από άχυρο για να το κάψουν τελικά στην κεντρική πλατεία. Κατόπιν οι κάτοικοι και οι επισκέπτες συγκεντρώνονται στην ενοριακή αίθουσα για να φάνε την παραδοσιακή μακαρονάδα.
Η αποκριά στα νησιά μας δε σταματάει εδώ. Τα ήθη και τα έθιμα πολλά. Αν θέλετε να βιώσετε την «τρέλα» της αποκριάς και να ζήσετε κάτι ασυνήθιστο, επισκεφτείτε κάποιο από τα νησιά μας.
Καλό ξεφάντωμα…
Καλλιόπη Γραμμένου
Παιδαγωγός-Δημοσιογράφος
