Τι προκαλεί άγχος στα παιδιά; Πώς να το αντιμετωπίσετε...

Οι γονείς θα χρειαστεί να εξασφαλίσουν  ένα  οικογενειακό περιβάλλον στο όποιο το παιδί να αισθάνεται  αγάπη, αποδοχή, ασφάλεια και στοργή...

Η παιδική ηλικία θεωρείται κατεξοχήν η ηλικία της ανεμελιάς, της ξεγνοιασιάς, απαλλαγμένη από προβλήματα και άγχος . «Παρόλα αυτά το άγχος είναι γνώριμο συναίσθημα στα νήπια  και  στα παιδιά » επισημαίνει η κλινική ψυχολόγος Αποστολία Ντέκοβα, τονίζοντας πως «το άγχος αποτελεί φυσιολογικό στοιχείο της αναπτυξιακής πορείας του παιδιού και το βοηθά να αυτονομηθεί και ανεξαρτητοποιηθεί από τους γονείς του.

Επίσης  κατά τη διάρκεια της παιδικής ηλικίας συμβαίνουν πολυάριθμες αλλαγές σε γνωστικό,  συναισθηματικό και  κοινωνικό επίπεδο. Οι αλλαγές αυτές συχνά μπορεί να  κατακλύσουν το παιδί με συναισθήματα άγχους. 

Το άγχος στην παιδική ηλικία ποικίλλει ανάλογα με την ηλικία του παιδιού. Στην βρεφική  ηλικία το βρέφος μπορεί να εκφράσει συναισθήματα δυσφορίας και άγχους όταν αισθανθεί ότι η φροντίδα που  του παρέχεται είναι ανεπαρκής (π. χ όταν η μητέρα  είναι αποσυρμένη και δε παρέχει συναισθηματική και σωματική  ασφάλεια  στο βρέφος). Το βρέφος σε παρόμοιες περιπτώσεις θα παρουσιάσει  έντονο κλάμα, προβλήματα στη λήψη τροφής και στον ύπνο, μεταπτώσεις στη διάθεση, σωματικά συμπτώματα όπως εμετό, εξανθήματα, πόνους στο στομάχι κ.α.

Στα παιδιά της προσχολικής ηλικίας (περίπου 2 χρονών) φυσιολογικό  φαινόμενο είναι να  αισθάνονται άγχος όταν θα χρειαστεί να απομακρυνθούν από το σπίτι τους ή να αποχωριστούν αγαπημένα τους πρόσωπα. Όταν όμως αυτό το άγχος παρατείνεται, είναι  δυσανάλογο με την ηλικία του  παιδιού (πέρα από την ηλικία των 5 ετών) και πλήττει την κοινωνική  του λειτουργικότητα τότε αποτελεί ένδειξη διαταραχής του άγχους αποχωρισμου».

Συμπτώματα άγχους στα παιδιά: 

-Επαναλαμβανόμενη ανησυχία όταν πρόκειται να αποχωριστεί τους γονείς του 

-Φόβος ότι κάτι  άσχημο θα συμβεί στους γονείς του (είτε ότι μπορούν να πεθάνουν είτε ότι μπορεί να αρρωστήσουν ) είτε σε εκείνο .

-Άρνηση να πάει σε παιδικό σταθμό  είτε στο σχολείο είτε οπουδήποτε άλλου χωρίς τους γονείς τους ή άλλο πρόσωπο το οποίο το φροντίζει .

-Άρνηση να μείνει μόνο του.

-Επαναλαμβανόμενοι εφιάλτες με θέμα τον αποχωρισμό. 

-Σωματικές ενοχλήσεις όπως πονοκέφαλοι, κοιλιακά άλγη, ταχυπαλμίες και εμετούς.
-Παλινδρόμηση σε κάποιο τομέα που ήδη το παιδί έχει κατακτήσει π χ ενούρηση, εγκόπριση, άρνηση να φάει ή να κοιμηθεί μόνο του . 

«Αυτά τα συμπτώματα υπονομεύουν την αυτονομία του παιδιού, οδηγώντας σε σημαντικό ατομικό ή οικογενειακό στρες. Τα παιδιά νιώθουν ταπεινωμένα και φοβισμένα, με αποτέλεσμα να έχουν χαμηλή αυτοεκτίμηση. Επίσης δυσκολεύονται να δημιουργήσουν σχέσεις με άλλους καθώς και να προσαρμοστούν σε νέες καταστάσεις που ορθώνονται μπροστά τους» εξηγεί η κ. Ντέκοβα.

«Το άγχος του αποχωρισμού», προσθέτει, «συνήθως εμφανίζεται όταν το παιδί νιώθει ευάλωτο μέσα στις οικογενειακές σχέσεις . Η οικογένεια ενός παιδιού που εμφανίζει άγχος αποχωρισμού συνήθως έχει τον εξής τύπο : Η μητέρα είναι αγχωτική ,φοβική και υπερπροστατευτική απέναντι στο παιδί της.  Συνήθως δεν έχει καλές σχέσεις με το σύζυγο της με αποτέλεσμα να προσκολλείται στο παιδί της , το οποίο καλύπτει το αίσθημα του κενού που η ίδια βιώνει . Ανησυχεί μήπως δεν τα καταφέρει  εκείνο, όμως ,ουσιαστικά  προβάλλει το δικό της το φόβο.  Το παιδί αντιλαμβάνεται το αίτημα της μητέρας και απαντά ασυνείδητα στο αίτημα της.

Ο πατέρας από την άλλη πλευρά είναι ανασφαλής ,αδύναμος και φυσικά ή συναισθηματικά απών. Επίσης άλλες περιστάσεις οι οποίες ευνοούν την εμφάνιση του άγχους αποχωρισμού μπορεί να είναι οι εξής : επικείμενο διαζύγιο ανάμεσα  στους γονείς , ασθένεια σε κάποιο μέλος της οικογένειας , η γέννηση ενός  άλλου παιδιού , φυσική ή συναισθηματική απουσία κάποιου από τους δύο γονείς κ.α.
Καθώς το παιδί εισέρχεται στη σχολική ηλικία αγωνία για την εικόνα εαυτού που προβάλλει στους άλλους.

Υπάρχουν όμως  παιδιά  τα οποία  ανησυχούν σε υπερβολικό βαθμό  μήπως   ο εαυτός του είναι ανεπαρκής σε σχέση με τους άλλους. Αυτά τα παιδιά συνήθως  είναι ντροπαλά, εσωστρεφή, μοναχικά ,δειλά, ήσυχα  και αποφεύγουν τις κοινωνικές εκδηλώσεις  από φόβο μήπως γελοιοποιηθούν μπροστά στους άλλους . Τέτοιου είδους παιδιά πάσχουν από το ονομαζόμενο «κοινωνικό άγχος». Τα παιδιά αυτά αποφεύγουν καταστάσεις που τους  προκαλούν άγχος είτε τις υπομένουν με έντονο άγχος. 

Τα παιδιά με κοινωνικό άγχος αντιμετωπίζουν διαφόρων ειδών δυσκολίες στο σχολείο όπως  αρνούνται είτε είναι απρόθυμα  να συμμετάσχουν σε ομαδικές ή  σχολικές  δραστηριότητες (να διαβάσουν φωναχτά, να πάρουν το λόγο στην τάξη τους και να ζητήσουν βοήθεια από το δάσκαλο. Λόγω της έντονης συστολής που τα διακατέχει συχνά αρνούνται να επιδείξουν τις πραγματικές τους ικανότητες από φόβο και άγχος μήπως γελοιοποιηθούν, μήπως κριθούν αρνητικά  και απορριφθούν από τους άλλους. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα η σχολική τους επίδοση να μην είναι υψηλή και ο σχολικός και ο κοινωνικός περίγυρος να έχει  λανθασμένη εικόνα για το παιδί . 

Επίσης  το κοινωνικό άγχος μπορεί να οδηγήσει στη σχολική άρνηση άρα και στον πρόωρο τερματισμό της υποχρεωτικής εκπαίδευσης . Η  αποτυχία αυτή  μπορεί να εμφανιστεί  αργότερα και άλλους τομείς της ζωής του  (επαγγελματικό, κοινωνικό και  ερωτικό  τομέα).   Δυσκολεύονται  στην κοινωνική συναναστροφή με τα άλλα παιδιά και συνήθως είναι είτε απομονωμένα από τα υπόλοιπα παιδιά είτε διαθέτουν ελάχιστους φίλους . Τέλος μπορεί να εμφανίσουν σωματικά συμπτώματα όταν εκτεθούν σε κοινωνικές καταστάσεις αγχογόνες για εκείνα όπως: εφίδρωση, ζάλη, κοκκίνισμα του προσώπου, ταχυπαλμία, ναυτία και ταχυπαλμία. 

Μια άλλη κατηγορία άγχους  που πλήττει τα παιδιά   και είναι παρόμοια με των ενήλικων είναι η «γενικευμένη αγχώδη διαταραχή» . 

Το άγχος του παιδιού είναι  υπερβολικό, ανεξέλεγκτο και συχνά παράλογο. Το παιδί  είναι αυστηρός κριτής του εαυτού του  σε περίπτωση που διαπράξει κάποιο λάθος, ανησυχεί για καταστάσεις που αφορούν το παρελθόν και το μέλλον του, για τις επιδόσεις του στο σχολείο , στα αθλήματα , για τις σχέσεις του  με τ’  άλλα  παιδιά κ.α. Λόγω του άγχους που βιώνει  σε καθημερινή βάση μπορεί να γίνει  ευερέθιστο  και να παρουσιάσει  σωματικές ενοχλήσεις όπως: πονοκεφάλους, στομαχόπονους , ζαλάδες, κόπωση , ναυτία ,  νυχτερινή ενούρηση και διαταραχές ύπνου.
Η συμβολή των γονιών στην πρόληψη και στην  αντιμετώπιση του άγχους στη παιδική ηλικία   είναι καταλυτική.  Οι γονείς θα χρειαστεί να εξασφαλίσουν  ένα  οικογενειακό περιβάλλον στο όποιο το παιδί να αισθάνεται  αγάπη, αποδοχή, ασφάλεια και στοργή.  Σε περίπτωση όμως που  το άγχος του παιδιού  εμμένει   για μεγάλο χρονικό διάστημα και επηρεάζει  τη λειτουργικότητα του  οι γονείς θα χρειαστεί να απευθυνθούν σε κάποιο ειδικό ψυχικής υγείας».

Συμβουλές για γονείς: 

-Ενθάρρυνση για συμμετοχή του παιδιού σε διαφορές κοινωνικές, αθλητικές  και καλλιτεχνικές δραστηριότητες.

-Προτροπή του παιδιού για ανάληψη πρωτοβουλιών

-Ενεργητική ακρόαση στα προβλήματα  παιδιού.

-Αποφυγή αρνητικής κριτικής για τα συναισθήματα του παιδιού .

-Ενίσχυση της αυτοεκτίμησης και αυτοπεποίθησης του παιδιού . 

-Έλεγχο αγχώδη αντιδράσεων των γονιών μπροστά στο παιδί... (protothema)