Ο Έλληνας είναι τόσο συνηθισμένος στη σκληρή φορολογία όσο και στη
φοροδιαφυγή. Άλλωστε επί Τουρκοκρατίας πλήρωνε ακόμη και «τα μαλλιά της κεφαλής
του». Οι εκδοχές για το πώς βγήκε αυτή η έκφραση είναι πολλές και εξίσου
πειστικές!
Σύμφωνα με την πρώτη εκδοχή, ο
ραγιάς υποχρεωνόταν να πληρώσει ένα ευφάνταστο και υπερβολικό φόρο που
σχετιζόταν με το μήκος των μαλλιών του. Όσο μακρύτερα τα μαλλιά, τόσο ψηλότερος
λέγεται ότι ήταν ο φόρος.
Έτσι συχνά, οι μακρυμάλληδες
έπαιρναν τα βουνά για να γλιτώσουν το μαλλί και φυσικά την τσέπη τους. Ο
ιστορικός Χριστόφορος Άγγελος αναφέρει: «Οι επιβληθέντες φόροι ήσαν
αναρίθμητοι, αλλά και άνισοι. Εκτός της δεκάτης, του εγγείου και της διακατοχής
των ιδιοκτησιών, εκάστη οικογένεια κατέβαλε χωριστά φόρον καπνού, εστίας,
δασμόν γάμου, δούλου και δούλης, καταλυμάτων, επαρχιακών εξόδων, καφτανίων,
καρφοπετάλλων και άλλων εκτάκτων. Ενώ δε ούτω βαρείς καθ’ ευατούς ήσαν οι
επιβληθέντες φόροι, έτι βαρύτερους και αφόρητους καθιστά ο τρόπος της
εισπράξεως και η δυναστεία των αποστελλομένων προς τούτο υπαλλήλων ή εκμισθωτών
. Φόρος ωσαύτως ετίθετο επί των ραγιάδων εκείνων οίτινες έτρεφον μακράν κόμην».
Από αυτόν τον φόρο βγήκε και η
παροιμιώδης φράση «χρωστά τα μαλλιά της κεφαλής του», η οποία χρησιμοποιείται
ακόμη και σήμερα. Η πατριωτική ερμηνεία θέλει τους γενναίους οπλαρχηγούς της
επανάστασης, όπως ο Κολοκοτρώνης και ο Καραϊσκάκης, να έχουν μακριά μαλλιά, ως
ένδειξη περιφρόνησης προς τον Οθωμανό δυνάστη, του οποίου αμφισβητούσαν ευθέως
την εξουσία.
Μία άλλη εκδοχή σχετίζεται με
το είδος του καλύμματος που φορούσαν στο κεφάλι οι Έλληνες επί Τουρκοκρατίας.
Τα καπέλα ήταν ελάχιστα και τα φορούαν οι πολίτες ανάλογα με την τάξη στην
οποία ανήκαν. Δηλαδή, άλλο κάλυμμα είχαν οι άρχοντες, άλλο οι νοικοκύρηδες και
άλλο οι χωρικοί. Έτσι, η φράση «πληρώνουμε τα μαλλιά της κεφαλής μας»
παραπέμπει στον φόρο που αντιστοιχεί στο κεφάλι του καθενός.
Γιατί ο άρχοντας πλήρωνε πολύ
μεγαλύτερο ποσό από τον ξωτάρη, που πλήρωνε ελάχιστο και φορούσε το απλό φέσι.
Συχνά οι πλούσιοι και οι μεγαλόσχημοι συνδύαζαν το περίτεχνο καπέλο και με
ρούχα που υποδήλωναν την ισχυρή οικονομική τους θέση.
Χαρακτηριστική περίπτωση ήταν ο
περίφημος «τζουμπές», ένα είδος μανδύα σαν πανωφόρι που φορούσαν οι έμποροι και
οι αξιωματούχοι στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Αυτό εξακολουθούσε να φορά και
στην ελεύθερη Ελλάδα ο πρωθυπουργός Δημήτριος Βούλγαρης, ως ένδειξη κοινωνικής
και πολιτικής ισχύος, παρά το γεγονός ότι το ένδυμα παρέπεμπε απευθείας στην
Τουρκοκρατία.
Γι’ αυτό ο υδραίος πολιτικός
απέκτησε το προσωνύμιο ο Τζουμπές. Η πολιτική του πορεία στιγματίστηκε από
σκάνδαλα και πέθανε από κατάθλιψη μετά την απόλυσή του από τον βασιλιά Γεώργιο.
Οι Οθωμανοί έμειναν στην εξουσία πολλούς αιώνες και η φορολογία παρουσιάζει
διακυμάνσεις, καθώς υπήρξαν καλές και κακές περίοδοι για τους φορολογούμενους.
Σε κάθε περίπτωση, με το
κατάλληλο μπαξίσι η φοροδιαφυγή ήταν διασφαλισμένη…
(defencenet)
