Οι «αδικημένοι»: 14 εμβληματικοί συγγραφείς που δεν πήραν ποτέ Νόμπελ Λογοτεχνίας…

Είτε δεν κέρδισαν ποτέ το Νόμπελ είτε δεν προτάθηκαν...

καν - Ανάμεσά τους οι Τζέιμς Τζόις, Μάρσελ Προυστ, Λέων Τολστόι, Χόρχε Λουίς Μπόρχες, καθώς και οι «δικοί» μας, Νίκος Καζαντζάκης και Γιάννης Ρίτσος

Στον γεννημένο στην Ιαπωνία Βρετανό συγγραφέα Καζούο Ισιγκούρο απονεμήθηκε το φετινό Νόμπελ Λογοτεχνίας, με τον Χαρούκι Μουρακάμι να μπαίνει στη λίστα με τους αδικημένους των βραβείων, καθώς για μία ακόμη χρονιά δεν κατάφερε να το κερδίσει. 
Ωστόσο, η ιστορία των Νόμπελ Λογοτεχνίας έχει να θυμάται μεγάλες μορφές της παγκόσμιας λογοτεχνίας, που είτε δεν κέρδισαν ποτέ το βραβείο, είτε δεν προτάθηκαν καν. 

Ανάμεσά τους οι Τζέιμς Τζόις, Μάρσελ Προυστ, Λέων Τολστόι, Χόρχε Λουίς Μπόρχες, όπως επίσης και οι «δικοί» μας, Νίκος Καζαντζάκης και Γιάννης Ρίτσος.

1. Χόρχε Λουίς Μπόρχες

Ο Αργεντινός συγγραφέας ήταν πάντα τόσο απογοητευμένος από την Ακαδημία που έλεγε: Το να μη μου δίνουν το Νόμπελ έχει γίνει πλέον σκανδιναβική παράδοση. Από τότε που γεννήθηκα δεν μου το δίνουν». Ο λόγος που δεν πήρε ποτέ το βραβείο θεωρήθηκε ευρέως ότι ήταν η στήριξή του στην δικτατορική κυβέρνηση της Αργεντινής, καθώς και στο καθεστώς Πινοσέτ στη Χιλή. Μερικά από τα σημαντικότερα έργα του ήταν «Η Ιστορία της αιωνιότητας», «Οι Λαβύρινθοι», «Παγκόσμια ιστορία της ατιμίας», «Το εγκώμιο της σκιάς».

2. Τσινούα Ατσέμπε

Ο θάνατός του τον Μάρτιο του 2013, σήμαινε ότι, παρά το γεγονός ότι οι υποστηρικτές του Νιγηριανού συγγραφέα ζητούσαν ένα μετά θάνατον βραβείο για τον Ατσέμπε, τελικά δεν το πήρε ποτέ. Η έντονα πολιτική και ειλικρινής κριτική του για τους Δυτικούς συγγραφείς -και ιδιαίτερα στον Τζόζεφ Κόνραντ- δεν άρεσε πολύ στην Σουηδική Ακαδημία. Μπορεί να μην κέρδισε το Νόμπελ, ωστόσο τιμήθηκε με το βραβείο Μπούκερ το 2007, ενώ Το πρώτο του έργο Things Fall Apart (Τα πάντα γίνονται κομμάτια) συμπεριλήφθηκε στον κατάλογο των 100 καλύτερων βιβλίων όλων των εποχών.

3. Λέων Τολστόι

Ενώ θεωρείτο ένας από τους σπουδαιότερους εν ζωή συγγραφείς το 1902, η Επιτροπή δεν τού έδωσε το Νόμπελ, μετά τη δήλωσή του για το βραβείο ότι «το χρήμα δεν φέρνει τίποτα άλλο παρά μόνο κακό», αναφερόμενος στο χρηματικό έπαθλο. Προτάθηκε άλλες τρεις φορές, ωστόσο η Σουηδική Ακδημία δεν του έδωσε ποτέ το Νόμπελ.
Ο πρόεδρος της Επιτροπής Νόμπελ -πάντως- είχε δηλώσει ότι αν και θαύμαζε τα «αθάνατα έργα» του μεγάλου Ρώσου συγγραφέα, «Πόλεμος και Ειρήνη» και «Άννα Καρένινα», δεν μπορούσε να παραβλέψει ούτε τις κοινωνικοπολιτικές θεωρίες του, ούτε την προσπάθειά του να ξαναγράψει την «Καινή Διαθήκη» με μισό μυστικιστικό, μισό ορθολογιστικό πνεύμα.

4. Τζωρτζ Όργουελ

Αν είχε ζήσει περισσότερο, σίγουρα θα είχε κερδίσει ένα Νόμπελ. Πέθανε λίγο μετά την έκδοση του εμβληματικού του έργου «1984».

5. Κάρελ Τσάπεκ

Ο Τσέχος φανατικός αντιφασίστας μυθιστοριογράφος, διηγηματογράφος και θεατρικός συγγραφέας παρακάμφθηκε το 1936 από την Επιτροπή των Νόμπελ για να μην «προσβάλλουν τον Χίτλερ».
Ο ίδιος πάντως δεν φάνηκε να ενοχλήθηκε από αυτό, λέγοντας «σας ευχαριστώ για την καλή θέληση, αλλά ήδη έχω γράψει τη διδακτορική διατριβή μου». Προτάθηκε επτά φορές, αλλά δεν κέρδισε ποτέ, ωστόσο το όνομά του έχει δοθεί σε βραβείο που δίνεται σε συγγραφείς έργων επιστημονικής φαντασίας. Σε δικό του έργο χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά η λέξη «ρομπότ»
6.  Ερρίκος Ίψεν

Θεωρείται ο σημαντικότερος θεατρικός συγγραφέας μετά τον Γουίλιαμ Σέξπιρ. Η σπουδαιότητά του πέρα από τα έργα του έγκειται και στο γεγονός ότι αποτέλεσε έμπνευση για συγγραφείς, όπως ο Όσκαρ Ουάιλντ, ο Μπέρναρντ Σο, ο Τζέιμς Τζόις, ο Άρθουρ Μίλερ και ο Ευγένιος Ο'Νιλ.  Όμως γιατί δεν κέρδισε ποτέ Νόμπελ; Επειδή οι κριτές θεώρησαν τα έργα του εξαιρετικά... ρεαλιστικά. Για τον ίδιο λόγο είχε απορριφθεί και ο Μαρκ Τουέιν.

7. Άρθουρ Μίλερ

Ο τελευταίος «Τιτάνας» του αμερικανικού θεάτρου μαζί με τον Τένεσι Ουίλιαμς και τον Ευγένιο Ο' Νιλ. Το 1997 είχε προταθεί για το Νόμπελ μαζι με τον Ινδό Σαλμάν Ρούσντι, ωστόσο και οι δύο απορρίφθηκαν ως «πολύ προβλέψιμοι»». Από τότε δεν προτάθηκε ποτέ ξανά για Νόμπελ. 

8. Μαρσέλ Προυστ

Είναι σχεδόν αδύνατο να προβλέψει κανείς το ποιος θα κερδίσει το Νόμπελ και πάντα γύρω του υπάρχει ένα μυστήριο.  Αυτοί που προτείνουν τους υποψήφιους είναι μέλη της Σουηδικής Ακαδημίας, πρώην νικητές, πρόεδροι ενώσεων συγγραφέων και καθηγητές λογοτεχνίας.  Μάλλον ο Προυστ με το «Αναζητώντας τον χαμένο χρόνο», ήταν πολύ πειραματικός για τα γούστα τους; Μπορεί. 

9. Βλαντιμίρ Ναμπόκοφ

Έγινε διάσημος κυρίως για το μυθιστόρημά του «Λολίτα» που μεταφέρθηκε και στον κινηματογράφο. Ήταν υποψήφιος το 1974, ωστόσο δεν κέρδισε λόγω των Σουηδών συγγραφέων Έιβιντ Τζόνσον και Χάρι Μάρτινσον. 

10. Τζέιμς Τζόις

Η Επιτροπή των Νόμπελ ήταν αντίθετη στους πειραματικούς συγγραφείς και λίγοι ήταν περισσότερο πειραματικοί από τον Τζόις. Το έργο ήταν πολύ ριζοσπαστικό για να αναγνωριστεί εκείνη την χρονική περίοδο. Μάλιστα,  στον «Οδυσσέα» του η δημοσίευση του επεισοδίου της Ναυσικάς είχε σαν αποτέλεσμα δίωξη για χυδαιότητα. Πιθανώς η επιτροπή των Νόμπελ δεν τον θεώρησε ποτέ υποψήφιο

11. Βιρτζίνια Γουλφ

Μία από τις εμβληματικότερες γυναίκες συγγραφείς όλων των εποχών κι όμως και αυτή δεν κέρδισε ποτέ το βραβείο Νόμπελ.  Πολλοί λένε ότι ήταν αρκετά καταθλιπτική για τους συμμετέχοντες στην Επιτροπή, καθώς ζούσαν σε μία ζοφερή Ευρώπη, λίγο πριν από το ξέσπασμα του Β' Παγκοσμίου Πολέμου. Το Νόμπελ τελικά κέρδισε το 1938 η Περλ Μπακ, μία «αδύναμη» όπως χαρακτηρίστηκε επιλογή. Και η ιστοσελίδα των Νόμπελ αναγνωρίζει ότι οι νικητές της δεκαετίας του 1930 ήταν «μέτριοι»

12. Κάρλος Φουέντες

Η πιο «θερμή» λογοτεχνική μονομαχία ήταν μεταξύ του αριστερού Κάρλος Φουέντες και του συντηρητικού Οκτάβιο Παζ. Μόνο ένας θα ήταν ο νικητής. Και το 1990 το Νόμπελ κέρδισε ο Οκτάβιο Παζ.

Η Ελλάδα μετρά δύο Νόμπελ Λογοτεχνίας με τον Γιώργο Σεφέρη και τον Οδυσσέα Ελύτη. Όμως μετρά και δύο ακόμη σπουδαίους της λογοτεχνίας που προτάθηκαν για Νόμπελ και δεν το πήραν ποτέ: ο Νίκος Καζαντζάκης και ο Γιάννης Ρίτσος.

13. Νίκος Καζαντζάκης

Ο σπουδαίος Κρητικός λογοτέχνης από το 1947 ως τον θάνατό του, προτάθηκε εννέα φορές για το  Νόμπελ Λογοτεχνίας, όμως και αυτός δεν κατάφερε ποτέ να τιμηθεί με το βραβείο.
14. Γιάννης Ρίτσος

Ο ποιητής της «Ρωμιοσύνης» είχε προταθεί τουλάχιστον τρεις φορές για Νόμπελ Λογοτεχνίας, ωστόσο δεν κέρδισε ποτε. Τιμήθηκε με το βραβείο Λένιν τον Μάιο του 1977.

Οι λίστα των αδικημένων είναι, βέβαια αρκετά μεγαλύτερη, καθώς τόσο στο παρελθόν, όσο και στη σύγχρονη λογοτεχνική ιστορία έχουν υπάρξει πολλοί σπουδαίοι συγγραφείς που προτάθηκαν για το βραβείο, αλλά δεν τους απονεμήθηκε ποτέ… (protothema)