Γιατί είναι σπουδαία η τέχνη;… Γιατί μας
δίνει φτερά να σηκωθούμε και να δούμε πτυχές της ζωής, των ανθρώπων και της
κοινωνίας που...
Σαν το άρμα του Ήλιου μάς παίρνει από τη
γη της αμφίβολης γνώσης και μας υψώνει ψηλά στους ουρανούς του λελογισμένου
συναισθήματος. Είναι αυτή η δυνατότητα που εμπεριέχει η μεγάλη τέχνη και
φωτοβολεί τους ανθρώπους που την αναγνωρίζουν και την απολαμβάνουν…
Στη συγκυρία αυτή, η τέχνη καθίσταται
αναγκαία για την συγκίνηση, τον αφουγκρασμό, τον στοχασμό και τον
μετασχηματισμό της κοινωνίας.
Αν δεν αισθανθεί ο άνθρωπος, με τι διάθεση
θα αλλάξει το περιβάλλον στο οποίο ζει; Αν δεν κατανοήσει, πώς θα
μετασχηματίσει εαυτό και κοινωνία;… Η τέχνη είναι απαραίτητη για την ανάπτυξη
των προσωπικοτήτων των ανθρώπων. Κάθε τέχνη υψηλή θέτει και το υψηλό της
καθήκον: Να βοηθήσει τους ανθρώπους να γίνουν οι οι δημιουργοί της ιστορίας,
της ζωής τους και της ζωής της κοινωνίας· να βοηθήσει την ανθρωπότητα να
αναπτυχθεί.
Ο στοχασμός, η σύνθεση (επιμέρους ειδών
τέχνης), αλλά και το πάντρεμα της φιλοσοφίας με την τέχνη, της τέχνης με την
ιστορία και την επιστήμη… δίνουν μεγάλη ζωντάνια και διευρύνουν τις
δυνατότητες, την εκφραστικότητα, την γνωστική και διεισδυτική αξία της τέχνης.
Δεν υπάρχει μεγάλος δημιουργός που να μην – έστω – ανέγνωσε, καταπιάστηκε,
έλχθηκε… από την μαγεία της ιστορίας και της φιλοσοφίας. Οι μεγάλοι διανοητές,
οι πραγματικοί εκφραστές του λαού έτσι πράττουν: Σκύβουν στην ίδια την ιστορία
των λαών, την νιώθουν, την αφομοιώνουν, την τραγουδούν, την μαθαίνουν.. κι
ύστερα πατώντας στις πλάτες γιγάντων πορεύονται με τα δικά τους βήματα.
Τέτοιος μεγάλος ήταν ο Κώστας Βάρναλης.
Ένας γίγαντας που πάτησε τα χώματα της
μικρής μα χιλιόπαθης χώρας μας. Ένας πεύκος που τα κλαδιά του ανοίγουν μέσα από
τις σελίδες της ιστορίας μας και μας χαιρετίζουν θριαμβευτικά. Ένας Ανταίος της
εποχής, που πάτησε στη γη του πολιτισμού, που άπλωσε τις ρίζες του στην ιστορία
και τη φιλοσοφία, στην έκφραση του λαού και των αγώνων του… και άντλησε τη δύναμή
του!
Ο Κώστας Βάρναλης έγραψε πληθώρα έργων
(λογοτεχνικών, κριτικών, κειμένων ιστορικών κ.ά.) μέσω των οποίων διερεύνησε,
εκλαϊκευσε και προσπάθησε να εκφράσει τις ανησυχίες και τις αλλαγές που
λάβαιναν χώρα στην εποχή του.
Έργα όπως «Το Φως που Καίει», «Σκλάβοι
Πολιορκημένοι», «Η Αληθινή Απολογία του Σωκράτη» είναι δείγματα ενός μεγάλου
δημιουργού που στηλίτευσε δίχως περιορισμούς και προσπάθησε να διαπαιδαγωγήσει
τις σύγχρονες και επερχόμενες γενιές των επαναστατών. Αξιοποιώντας με μοναδικό
μέχρι τότε τρόπο την ιστορία και την φιλοσοφία, δημιούργησε έργα με πρωτότυπες
μορφές και σημαντική παιδαγωγική αξία.
Ο Βάρναλης είναι επίκαιρος γιατί μας
δείχνει ότι η ζωή και η στάση ζωής του επαναστάτη καλλιτέχνη είναι αναγκαία για
την βαθύτερη δυνατή κατανόηση των κοινωνικών αγώνων που συντελούνται ή
κυοφορούνται. Η κριτική-αναστοχαστική-δημιουργική αφομοίωση της θεωρίας και της
πράξης είναι εκ των ων ουκ άνευ όρος της επαναστατικής πρακτικής και της
επαναστατικής καλλιτεχνικής δημιουργίας.
Ο Κώστας Βάρναλης υπήρξε δάσκαλος που
εργάστηκε με προσωπική αυταπάρνηση σε όλη του τη ζωή. Θυσίασε μία άνετη ζωή,
φρόνιμη, φιλήσυχη για τον αγώνα και την πνευματική εξύψωση του λαού μας. Ο
Κώστας Βάρναλης αντιμετώπισε την απόλυση, τον δύσκολο δρόμο του βιοπορισμού,
την εξορία, την απαγόρευση των έργων του, κάθε είδους λοιδορία και συκοφαντία,
τον πόλεμο… αφήνοντας κληρονομιά που φέρει βαρύ το φορτίο στους επιγόνους.
Η αυτοκρατορία του Κώστα Βάρναλη δεν
κατακτάται με απλές διακηρύξης μνημόσυνου. Δεν χωράει στο φέρετρο της κενής
μνήμης. Ο Κώστας Βάρναλης είναι ζωντανός και λάμπει σαν ήλιος πάνω απ’ το χέρι
των δημιουργών που θέλουν να μιλήσουν με τη δική τους γλώσσα. Ο Κώστας Βάρναλης
είναι επίκαιρος γιατί με τη ζωή του και τα έργα του μας έμαθε ότι οι
επαναστάτες πατούν στους ώμους γιγάντων και κοιτούν τον κόσμο με τα δικά τους
μάτια.
Η φωνή του ακούγεται σαν τώρα:
«Θα βρεθούν ύστερα από χρόνια πολλοί και
φίλοι και αρνητάδες μου, και ντόπιοι και ξένοι, και συγκαιρινοί και
μελλούμενοι, που θα κάνουνε ντόρο μεγάλο γύρα στο θάνατό μου. Θα με πούνε “των
Ελλήνων τον άριστο”, “αηδόνα Μουσών”, “τον δικαιότατο”, “τον φρονιμότατο”,
“κορώνα της Ελλάδος” (…) Θα με προσκυνάνε για θεό (…) και για ποιο λόγο; Οι
πρώτοι για να κολλήσουνε τ’ όνομά τους δίπλα στο δικό μου και ν’ ακούγονται
μαζί μου· κι οι δεύτεροι για να δείξουνε πως αν ζούσα στα χρόνια τους, θα με
καταλαβαίνανε και θα με τιμούσαν!… Μπόσικα πράματα. Και κείνοι και τούτοι θα
παραφουσκώνουνε την αξία μου και θ’ αδικούν εσάς· θα λένε ψέματα και θα
πιστεύουνε ψέματα…» (βλ. “Η Αληθινή Απολογία του Σωκράτη”)
Αυτός είναι ο Κώστας Βάρναλης. Τέτοια η
παρακαταθήκη που μας αφήνει…
Με τη ματιά και την έμπνευση του δασκάλου,
εμείς συνεχίζουμε να αγωνιζόμαστε. Πατάμε στους ώμους του και μαθαίνουμε από τη
ζωή και τα έργα του… Για να προχωρήσουμε με τον δικό μας τρόπο, για να
μιλήσουμε με τη δική μας καρδιά, έχοντας στην ψυχή μας τις διδαχές και τον άρτο
του δασκάλου…
Ο δρόμος του αγώνα μέλλεται μακρύς και
δύσκολος.
Οι δυνάμεις των αγωνιστών πρέπει να
ζυμωθούν από την κυοφορούμενη τέχνη της εποχής μας.
Δάσκαλοι σαν τον Κώστα Βάρναλη εμπνέουν τη
νέα γενιά των δημιουργών!
Ας σκύψουμε στο κεκτημένο με σεβασμό κι ας
σκεφτούμε πώς πρέπει να μιλήσουμε.
Ο ουρανός συννεφιάζει…
Η νίκη θα είναι δική μας! (seisaxthia)
Ελεύθερο ρεπορτάζ
