Ντοκιμαντέρ, μια συνείδηση σε εγρήγορση…
30.11.2012 –
5.12.2012
ΓΑΛΛΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΑΘΗΝΩΝ – AUDITORIUM THEO ANGELOPOULOS
Αφιερωμένο σε μια τέχνη αφηγηματικά πρωτότυπη και
ριζοσπαστική, που υπερβαίνει τα όρια μεταξύ ντοκιμαντέρ, μυθοπλασίας και
πειραματισμού, το φεστιβάλ «Κινηματογράφος και Πραγματικότητα» φτάνει ριζικά
ανανεωμένο στον 25ο κύκλο του.
Πέντε θεματικές ενότητες, έξι ημέρες προβολών και πάνω
από 40 ταινίες μικρού και μεγάλου μήκους, οι περισσότερες σε πρώτη παρουσίαση
στην Ελλάδα, μας γνωρίζουν τους σημαντικότερους νέους εκφραστές του χώρου και
μας θυμίζουν σπουδαίες μορφές που χάθηκαν πρόσφατα…
Στα 1923 ο
Αμερικανός σκηνοθέτης Ρόμπερτ Φλάερτι, που ένα χρόνο πριν είχε
δημιουργήσει το περίφημο "Νανούκ του Βορρά" (κινηματογραφικό
ντοκουμέντο για τη ζωή των Εσκιμώων, που γνώρισε τεράστια
επιτυχία), φτάνει στα νησιά Σαμόα αναζητώντας ακόμη έναν
"εξωτικό" προορισμό που θα μπορούσε να δελεάσει τους θεατές στις
κινηματογραφικές αίθουσες της Δύσης. Προς μεγάλη του απογοήτευση, βρήκε τους ιθαγενείς
εκεί να έχουν πλήρως «εκπολιτιστεί». Δεν κατέθεσε όμως τα όπλα,
γρήγορα τούς έπεισε να ξαναφορέσουν τις παραδοσιακές τους ενδυμασίες και
να στηθούν μπροστά στην κινηματογραφική του κάμερα για την αναπαράσταση
μιας απαρχαιωμένης αλλά και επώδυνης τελετουργίας τατουάζ, που
είχε εγκαταλειφθεί προ πολλού... Ο όρος "ντοκιμαντέρ" δεν είχε ακόμη
εισαχθεί στο κινηματογραφικό λεξιλόγιο από τον Γκρίρσον, ούτε βέβαια
είχαν αποσαφηνιστεί οι κώδικες και η πρακτική του, και ήταν πολύ νωρίς για
τα ερωτήματα περί ιδεολογικής χρήσης του είδους, που θα πολλαπλασιάζονταν μέσα
στις επόμενες δεκαετίες.
Η μπολσεβίκικη
επανάσταση θέτει το "όπλο" του κινηματογράφου στο προσκήνιο, ο Ντζίγκα
Βερτόφ θα γίνει ο κήρυκας μιας νέας κινηματογραφικής γλώσσας, του
"κινηματογράφο–μάτι", που στόχο έχει να συλλάβει και να
αναδείξει τις λειτουργίες της νέας σοσιαλιστικής κοινωνίας «εν τω
γίγνεσθαι».
Στον "Άνθρωπο
με την κινηματογραφική μηχανή" του 1929 ο Βερτόφ καταγράφει μια
συνηθισμένη μέρα στις σοβιετικές μεγαλουπόλεις από το χάραµα ως
το σούρουπο. Η κάμερα εστιάζει στις μηχανές και
τη λειτουργία τους αλλά και στους ανθρώπους, ο Βερτόφ
αναδεικνύει τη διαδικασία του γυρίσματος και του
μοντάζ, επισημαίνει τον ρόλο του κινηματογραφιστή, τον δικό του ρόλο,
όχι από αλαζονεία, αλλά από υποχρέωση να καταθέσει τον «τόπο» απ’ όπου
αντιλαμβάνεται τα γεγονότα.
Ο Βάλτερ
Μπένγιαμιν λίγα χρόνια αργότερα θα γράψει ότι «ο χρονικογράφος της Ιστορίας
δεν πρέπει να υποκύπτει στη διάκριση «μικρών» και «μεγάλων» γεγονότων». Το
ντοκιμαντέρ, για πολλούς ο σύγχρονος χρονικογράφος της
Ιστορίας, οφείλει να είναι μέσο έκφρασης μιας συνείδησης σε
εγρήγορση...
Ακριβώς στην
ενότητα "Σε πρώτο πρόσωπο", που φιλοξενεί φέτος το Φεστιβάλ "Κινηματογράφος
και Πραγματικότητα" στο Γαλλικό Ινστιτούτο, οι επίγονοι της
λαµπρής παράδοσης του Βερτόφ, του Γιόρις Ίβενς, του Κρις Μαρκέρ, του
Γιόνας Μέκας και του Γιόχαν Βαν Ντερ Κέεκεν εξερευνούν την πραγματικότητα
ως εκδοχή μιας εσωτερικής αλήθειας. Συχνά είναι ποιητές της εικόνας,
ενώ αρκετοί αξιοποιούν τη νεότερη τεχνολογία, ώστε να παραμένουν
ανεξάρτητοι.
Χωρίς τον
"πατέρα" της διοργάνωσης, τον Αντρέα Παγουλάτο, που έφυγε από τη ζωή το
2010, το φεστιβάλ μπαίνει φέτος στον 25ο χρόνο του χάρη
στην ενίσχυση που προσέφερε το ταμείο για τη γαλλογερμανική
πολιτιστική συνεργασία σε τρίτες χώρες (το οποίο χρηματοδοτείται από τα
υπουργεία Εξωτερικών της Γαλλίας και της Γερμανίας και ιδρύθηκε στο πλαίσιο της
«Συνθήκης των Ηλυσίων» για τη γαλλογερμανική φιλία). Από την πλευρά
της Γαλλίας έρχεται στην Αθήνα το Cinema Du Reel, ένα από τα σημαντικότερα
φεστιβάλ ντοκιμαντέρ στον κόσμο, και από την πλευρά της Γερμανίας το «docx!», το
παλαιότερο φεστιβάλ ντοκιμαντέρ για παιδιά και νέους με έδρα το Ντούισμπουργκ.
Ο Αρνό Ε,
ένας από τους υπεύθυνους προγράμματος του Cinema Du Reel θα βρίσκεται
στην Αθήνα προκειμένου να παρουσιάσει "Τα βραβεία του
Cinema du Reel", μια επιλογή πέντε ταινιών που βραβεύτηκαν τα
τελευταία χρόνια στο Φεστιβάλ. Ταυτόχρονα θα συμμετάσχει σήμερα Δευτέρα
στην ανοιχτή συζήτηση «Πλατφόρμες Δικτύωσης σε Καιρούς Κρίσης» (8 μ.μ., Γαλλικό
Ινστιτούτο) για τον ρόλο του ντοκιμαντέρ στην αποτύπωση της πραγματικότητας, την
εκπαιδευτική του σημασία, αλλά και τους τρόπους προώθησης των ταινιών
ντοκιμαντέρ μέσα από τα διεθνή φεστιβάλ, μαζί με την Γκούντρουν Ζόμερ,
διευθύντρια του γερμανικού φεστιβάλ ντοκιμαντέρ doxs! για παιδιά και
νέους. Μετά τη συζήτηση θα προβληθεί η ταινία «Αναμνήσεις από ένα
Μέλλον» (2001) των Γιανίκ Μπελόν και Κρις Μαρκέρ, ως φόρος τιμής στον μεγάλο
Γάλλο κινηματογραφιστή.
Στο κινεζικό
ντοκιμαντέρ "Μόνες" του Γουάνγκ Μπινγκ που θα δούμε στη διοργάνωση, ο
φακός εστιάζει στους παρίες του νεοκαπιταλιστικού κινεζικού ονείρου, ενώ στην
καρδιά της Ευρώπης, στην Ελβετία, όπως την αντικρίζουμε στο ντοκιμαντέρ
"Κρίγκου", ένας νεαρός σκηνοθέτης αντιµετωπίζει τον καρκίνο
και καταγράφει με την κάμερα τη µάχη που δίνει: είναι το κύκνειο άσµα
ενός δημιουργού, που αναδεικνύει το πάθος και τον ηρωισµό της
καθηµερινότητας, ένα Docuempathy όπως το προσδιορίζουν οι παραγωγοί
του...
Στις
"Πλαστογραφηµένες προσδοκίες" (παραγωγής 2000) η πρόωρα χαμένη Λουκία Ρικάκη
στρέφεται (ήταν η μοναδική κινηματογραφίστρια που το έπραξε) στις
δυναμικές µαθητικές κινητοποιήσεις του 1998, τις
οποίες "επενδύει" µε κείµενα του Καµί, του Νίτσε και του
Μπέκετ. Εκτός από τη Λουκία Ρικάκη το ελληνικό ντοκιμαντέρ έχασε πρόωρα
και τον Γιάννη Λάμπρου
(στο Φεστιβάλ θα έχουμε την ευκαιρία να ξαναδούμε τα πολυβραβευμένα
«Ιδρωμένα Αλώνια» που γύρισε το 1995). Ακόμη, η «Κατινούλα» της
Μύρνας Τσάπα, το «100» του Γεράσιμου Ρήγα, το «Ξύπνησε ο Σουλτάν Αχμέτ» του
Νίκου Λυγγούρη και τις δύο σπουδαστικές ταινίες, «Σταυρούλα» της Ήρας Ντίκα και
«Τι μέσα, τι έξω» του Βαγγέλη Ρήγα.
Info:
Το Φεστιβάλ
"Κινηματογράφος και Πραγματικότητα" περιλαμβάνει πέντε θεματικές
ενότητες και παρουσιάζει πάνω από 40 ταινίες μικρού και μεγάλου
μήκους στο αμφιθέατρο του Γαλλικού Ινστιτούτου (Σίνα 31) έως τις 5
Δεκεμβρίου. Το εισιτήριο για κάθε προβολή είναι 3 ευρώ. Για δύο εισιτήρια των
προβολών «Μικροί Ήρωες» που απευθύνονται σε παιδιά και νέους, προσφέρεται ένα
τρίτο δωρεάν, ενώ για δύο εισιτήρια που αφορούν δύο προβολές την ίδια ημέρα
παρέχεται δωρεάν ακόμη ένα. Διατίθεται και κάρτα για όλες τις προβολές του
Φεστιβάλ στην τιμή των 25 ευρώ.
(Τερζής Κώστας, Η ΑΥΓΗ 02/12/2012 )
