…τη φωτιά ανάψτε να μην έρθουν στο σπιτικό σας
Οι Καλικάντζαροι, τα παγανά, τα καρακατζόλια, τα Τσιλικρωτά, τα Λυκοκατζαραίους, τα Σκαλικαντζέρια, τα Καρκαντζέλια, οι Κωλοβελώνηδες, τα Καρκάτζια, τα Καλκατζόνια ή Καλκατζάνια, τα Καλκάνια, τα Καλιτσάντεροι, τα Καρκάντζαροι, τα Σκαντζάρια, οι Σκαλαπούνταροι, οι Τζόγιες, τα Πλανηταρούδια, οι Κάηδες, τα γνωστά σε όλους μας καλικαντζαράκια, έρχονται… ή μήπως ήρθαν;
Φυλαχτήτε και πάρτε τα
μέτρα σας!!!
Πολλές παραδόσεις και οι
θρύλοι τους που τα θέλουν να παίζουν σπουδαίο ρόλο και να επηρεάζουν σημαντικά
τις συνήθειες και τα έθιμα το δωδεκαήμερο που ακλουθεί, από την παραμονή των
Χριστουγέννων και μέχρι τα Θεοφάνια, που τα νερά είναι ακόμα «αβάφτιστα».
Η
όψη τους τρομακτική, οι σκανδαλιές τους απερίγραπτες και ο μεγάλος φόβος τους η
φωτιά και ο αγιασμός!
Τους αρέσει να πλατσουρίζουν μέσα στα δοχεία που έχουν οι νοικοκυρές το λάδι,
στα τηγάνια, στα τσουκάλια, στα πιάτα, στους λύχνους που παλαιότερα
χρησιμοποιούσαν για το φωτισμό στα χωριά. Λερώνουν τα φαγητά με τα ακάθαρτα
νύχια τους και αφήνουν τις ακαθαρσίες τους όπου βρουν. Τίποτε βέβαια δεν
κλέβουν, αλλά αναστατώνουν τόσο πολύ το σπίτι που το κάνουν αγνώριστο.
Ο φόβος των πιστών γι’
αυτά τα «πλασματάκια» τους υποβάλλει διάφορες μεθόδους για
να τα διώξουν μακριά.
Άλλοι καίνε αλάτι ή
παλιοπάπουτσο στη φωτιά- οι κρότοι και η δυσοσμία του καπνού διώχνουν μακριά
τους καλικάντζαρους. Άλλοι θέλουν να τους εξαπατήσουν δένοντας στο κρικέλι της
πόρτας ένα σκουλί λινάρι ώσπου να ξεδιαλύνει ο δαίμονας και να μετρήσει τις
ίνες του λιναριού, θα λαλήσει ο πετεινός, ο αγγελιοφόρος της ημέρας δηλαδή, που
διώχνει τα σκοτεινά δαιμόνια! Άλλοι πάλι προσπαθούν να τους εξευμενίσουν με
διάφορες προσφορές γλυκών και τηγανίτες!
Αλλά ο φόβος τους για τη
φωτιά είναι τόσο μεγάλος που και για αυτό σε κανένα σπίτι το τζάκι δεν σβήνει
καθόλου όλο το δωδεκαήμερο. Τη παραμονή των Χριστουγέννων ο νοικοκύρης του
σπιτιού ανάβει ένα χοντρό ξύλο και το τοποθετεί στο τζάκι, κομμένο από δέντρο
αγκαθωτό, γιατί κατά τη λαϊκή πίστη το αγκάθι διώχνει τα δαιμόνια. (το γνωστό
Χριστόξυλο ή δωδεκαμερίτης ή σκαραάντζαλος)
Το έθιμο αυτό το συναντάμε
και στη Βουλγαρία, τη Σερβία, την Αλβανία, την Ιταλία, τη Γαλλία, την
Πορτογαλία, την Αγγλία, την Ιρλανδία, τη Γερμανία, τη Λετονία.
Ένα άλλο έθιμο των ημερών
αυτών είναι οι μεταμφιέσεις των ανθρώπων σε κάποιο άγριο ζώο (λύκο, αρκούδας,
καμήλας, τράγου κ.λ.π.) ή ντύνονται με ρούχα αντρών οπλισμένων με σπαθιά και
άλλα όπλα. Οι ομάδες των μεταμφιεσμένων έχει διαφορετική ονομασία από τόπο σε
τόπο. Έτσι έχουμε τα «Ρογκάτσια ή Ρογκατσάρια» στη Μακεδονία και τη Θεσσαλία,
τους «Μωμόεροι» στον Πόντο, περιφέρονται στους δρόμους του χωριού ή και
γειτονικών χωριών τραγουδούν και μαζεύουν δώρα.
Χαρακτηριστικές είναι οι
συγκρούσεις μεταξύ των ομάδων όταν συναντηθούν στο δρόμο, παλεύουν μέχρι η μια
να υποτάξει την άλλη. Οι νικημένοι οφείλουν να περάσουν κάτω από δυο κοντάρια
που διασταυρώνουν οι καπετάνηδες των νικητών.
Όσο για την ιστορία τους από πού
έρχονται και τι θέλουν θα τη βρείτε εδώ:
