Ναι, μπορεί να κάνεις ανόητα πράγματα, όλοι μας
κάνουμε. Μάθε γιατί συμβαίνει και πώς θα τα αποφύγεις. Μπορείς να λύσεις με
άνεση μία μαθηματική εξίσωση αλλά δε μπορείς να καταλάβεις με τίποτα τη διαφορά
μεταξύ πρώτης και δεύτερης ταχύτητας. Αναρωτιέσαι, είσαι τόσο ανόητη;
Η Madelein Van Herke, Ph.D., κλινική ψυχολόγος και
λέκτορας στο North College του Ιλινόι, πιστεύει πως οι γκάφες δεν είναι
περιστατικά που συμπεριφερθήκαμε ανόητα, αλλά αποδίδει αυτές τις πράξεις σε
«τυφλά σημεία», δηλαδή σε στιγμιαία σφάλματα που συμβαίνουν όταν κάποιο
πλεονέκτημά μας στρέφεται εναντίον μας και γίνεται μειονέκτημα.
Τα σημεία αυτά εξηγούν σε μεγάλο βαθμό αυτό που
ονομάζουμε συνήθως “ανοησία”. Εξηγούν, δηλαδή, τις περιπτώσεις που νιώθουμε
ανόητοι – καταστάσεις που θα έπρεπε να ξέραμε ή να είχαμε αντιληφθεί ή να
είχαμε σκεφτεί, πράγματα που εκ των υστέρων μας φαίνεται τόσο προφανή. Τα
«τυφλά σημεία» εξηγούν επίσης τις περιπτώσεις που οι άλλοι μας φαίνονται
χοντροκέφαλοι – δηλαδή αυτό που αντιλαμβανόμαστε εμείς μας φαίνεται τόσο
ξεκάθαρο δεν το κατανοούν εκείνοι. Ποια είναι τα σημεία αυτά και πώς θα τα
ξεπεράσεις;
Δεν το
Σκέφτεσαι: Το
να σκεφτόμαστε πρώτα πριν πούμε ή κάνουμε κάτι είναι μια φαινομενικά προφανή
συνήθεια, αλλά πραγματικά είναι πολύ δύσκολο να το εφαρμόσουμε. Εάν θεωρήσουμε
κάτι ήταν «εύκολο», αλλά παρόλα αυτά εμείς δεν καταφέραμε να το σκεφτούμε, το
πιθανότερο είναι να υποτιμήσουμε τον εαυτό μας.
Αυτό που μάλλον έχει συμβεί, ωστόσο, είναι ότι δε
δώσαμε στον εαυτό μας το χρόνο να το σκεφτεί και όχι ότι πάσχουμε από μειωμένη
ευφυΐα. «Σε πιεστικές καταστάσεις να κερδίζεις πάντα χρόνο ή να χρησιμοποιείς
τα συναισθήματά σου ως προειδοποιητικό σημάδι για να κάνεις ένα διάλειμμα». Δε
χρειάζεται να απαντάς πάντα αμέσως αυθόρμητα ή παρορμητικά.
Δεν
Αμφιβάλλεις; Πολλές
φορές η πεποίθησή μας ότι γνωρίζουμε την απάντηση μας κάνει να μη
συνειδητοποιούμε την άγνοιά μας. Παραβλέπουμε, επομένως, τα προειδοποιητικά
σήματα που μας δείχνουν ότι ίσως κάνουμε λάθος. Μετά νιώθουμε αμηχανία για τα
κενά στις γνώσεις μας. Δυστυχώς, η αυθόρμητη τάση μας είναι να υποθέτουμε ότι
οι απαντήσεις μας είναι σωστές, δεν είναι να αμφισβητούμε τακτικά αυτό που
νομίζουμε ότι ξέρουμε.
Αυτό μας εξυπηρετεί γιατί δε χρειάζεται να
ανακαλύπτουμε ξανά και ξανά τον… τροχό. Έχει όμως ένα μειονέκτημα: με το να μην
αμφισβητούμε αυτά που πιστεύουμε ότι ξέρουμε μερικές φορές δε συνειδητοποιούμε
την ύπαρξη άλλων ενδεχομένων. Γι’ αυτό, γράφει η ειδικός, «αποδέξου ότι η
άγνοια αποτελεί κομμάτι της ανθρώπινης ύπαρξης – κάτι που δείχνει την ανθρώπινη
φύση μας και όχι την ανοησία μας. Δε θα μας έκανε αυτή η αποδοχή πιο
ανεκτικούς, πιο έτοιμους να συγχωρήσουμε την άγνοια όταν τη συναντάμε σε άλλους
αλλά και στον εαυτό μας;»
Αγνοείς το
Προφανές: Είναι
αλήθεια ότι οι περισσότεροι από εμάς λατρεύουμε να διηγούμαστε ιστορίες με
χαζές συμπεριφορές. Οι διηγήσεις με ανόητα κατορθώματα είναι κωμικά. Όμως, τα
περισσότερα από αυτά βασίζονται στο ότι αγνοήσαμε το προφανές. Για παράδειγμα,
όταν μας καλούν σε ένα πάρτι το Σάββατο, πρέπει να ελέγξουμε την ημερομηνία και
να μην πάμε το πρώτο Σάββατο που θα έρθει. Η παράβλεψη του προφανούς αποτελεί
το κεντρικό σημείο της αρνητικής κριτικής, όταν οι άνθρωποι ενεργούν ή
σκέφτονται ανόητα.
Δεν Μπορείς
να «Δεις» τον Εαυτό σου: Από τη μία δεχόμαστε εύκολα ότι μπορεί να είναι δύσκολο
για κάθε άνθρωπο να δει τον εαυτό του, από την άλλη, ωστόσο, συνεχίζουμε να
ξαφνιαζόμαστε από την αδυναμία του να μην αντιλαμβάνεται ότι (αντί)δρουν λάθος.
«Εάν μπορούσε να δει τον εαυτό του! Μα δεν καταλαβαίνει πόσο λάθος κάνει;»
αναρωτιέσαι. Αυτός ο άνθρωπος δεν παρατηρεί αυτό που είναι ολοφάνερο για σένα –
που είσαι εξωτερικός παρατηρητής της κατάστασης.
Μην ξαφνιαστείς πάντως αν κάποια στιγμή τύχει να
ακούσεις και για σένα το ίδιο σχόλιο. Μπορεί κάποιος άγνωστος να παρατηρήσει
ιδιομορφίες του χαρακτήρα σου ύστερα από τη γνωριμία λίγων λεπτών, ενώ εσύ να
τις αγνοείς για χρόνια. Τι πρέπει να κάνεις; Να μάθεις να ακούς. Επειδή οι
άλλοι έχουν συχνά μια πιο ξεκάθαρη εικόνα για σένα απ’ ότι εσύ για τον εαυτό
σου, ακούγοντας προσεκτικά την άποψή τους ίσως να μπορέσεις να ξεπεράσεις πιο
εύκολα αυτό το τυφλό σημείο!
Δεν
Εξετάζεις την Οπτική Γωνία το Άλλου: Η αλλαγή οπτικής δεν είναι κάτι που γίνεται
αυθόρμητα. Κι αυτό δεν ισχύει μόνον όταν προσπαθούμε να δούμε τον εαυτό μας
διαφορετικά, αλλά και ένα πρόβλημα στη δουλειά μας ή ακόμα κι ένα αντικείμενο
πάνω στο τραπέζι. Αυτή η δυσκολία να βλέπουμε εναλλακτικές οπτικές γωνίες
δημιουργεί αυτό που αναφέρει και η συγγραφέας ως «τυφλό σημείο». Για να το
ξεπεράσουμε, χρειάζεται να αποκτήσουμε εμπειρικές γνώσεις.
Αντί απλώς να παίρνουμε αντικειμενικές
πληροφορίες, πρέπει να χρησιμοποιούμε τη φαντασία μας για να κατανοούμε πώς
είναι ο κόσμος των άλλων ανθρώπων. Κάποιες χρήσιμες στρατηγικές είναι να ακούμε
πραγματικά τον άλλο, να μπαίνουμε στη θέση του.
«Θα βοηθούσε να δείχναμε περισσότερη κατανόηση,
αλλά μερικές φορές αντιστεκόμαστε σε αυτό. Ίσως επειδή ενδόμυχα φοβόμαστε πως
μπορεί να αμφισβητήσουμε τις δικές μας πεποιθήσεις» εξηγεί η ειδικός.
Σπεύδεις να
Βγάλεις Συμπεράσματα: Πολλές
φορές βγάζουμε λάθος συμπεράσματα χωρίς να αντιλαμβανόμαστε γιατί. «Το αντίδοτο
σε αυτό είναι το να δούμε την αόρατη αλυσίδα συλλογισμών μας και μετά να
εξετάσουμε αν έχει λογικό ειρμό.
Πώς: Αναρωτώμενοι «πώς το σκέφτηκα αυτό;» τονίζει
η ειδικός. Αν δεν μπορούμε να το κάνουμε μόνοι μας, χρησιμοποιούμε κάποιον που
διαφωνεί μαζί μας για να κάνει το συνήγορο του διαβόλου και να μας βοηθήσει να
βρούμε το σφάλμα στις σκέψεις μας... (enallaktikidrasi)
