Συναισθηματικά Αγράμματοι: Τι είναι και σε τι χρησιμεύει;

Πολλές αναφορές και συζητήσεις έχουν γίνει τελευταία...

για την Συναισθηματική Νοημοσύνη. Η θεωρία δεν είναι καινούργια, τουλάχιστον για τους κοινωνικούς επιστήμονες, για τον πολύ κόσμο όμως είναι μια έννοια συγκεχυμένη και δυσδιάκριτη.

Παρ’ όλα αυτά οι Αμερικανοί την έχουν πάρει πολύ στα σοβαρά. Το θέμα της ΣΝ έγινε εξώφυλλο στο περιοδικό Time, βιβλίο που πουλήθηκε σε εκατομμύρια αντίτυπα (Daniel Goleman) και θέμα εκπομπής στο σόου της Oprah Winfrey. Η ΣΝ είναι μια ακόμα νεοψυχοσαπουνόφουσκα, η μια προς έρευνα παράμετρος της Νοημοσύνης;

Πριν περίπου μια δεκαετία τα συναισθήματα σαν θέμα έρευνας ήταν στο περιθώριο της επιστήμης. Δεν ήταν δυνατόν να μετρηθούν και να μελετηθούν σε ένα εργαστήριο, ελλείψει κατάλληλων μέσων, ούτε φυσικά ήξεραν τις επιπτώσεις που μπορούσαν να έχουν στη υγεία των ανθρώπων.

Ερωτήματα του τύπου:

* Με ποιον τρόπο τα συναισθήματα επηρεάζουν τον κάθε άνθρωπο;

* Σε ποιες περιοχές του εγκεφάλου εστιάζονται;

* Γιατί π.χ ένα παρορμητικό συναίσθημα υπερισχύει της λογικής;

* Πως τα συναισθήματα επηρεάζουν το ανοσοποιητικό, καρδιαγγειακό, και το ενδοκρινικό σύστημα;

Ήταν δύσκολο να απαντηθούν.

Η ΣΝ έχει τις ρίζες της στην έννοια της «Κοινωνικής Νοημοσύνης» όπως πρώτος την προσδιόρισε ο E.L. Thorndike το 1920. Η ΣΝ είναι τύπος της Κοινωνικής Νοημοσύνης και περιλαμβάνει την ικανότητα της παρακολούθησης των συναισθημάτων (του εαυτού μας αλλά και των άλλων ). Περιλαμβάνει επίσης την ικανότητα να μπορούμε να τα αναγνωρίζουμε αλλά και να τα διαχωρίζουμε μεταξύ τους, χρησιμοποιώντας παράλληλα την πληροφορία στο να κατευθύνουμε την σκέψη και τις πράξεις μας.

Η ΣΝ κατά τον Gardner περιλαμβάνει και την ενδο- και δια- προσωπική Νοημοσύνη η οποία, σύμφωνα με την θεωρία του περικλείει ικανότητες τις οποίες κατηγοριοποιεί σε 5 περιοχές:

1η Εαυτός σε Εγρήγορση: Παρατηρείς τον εαυτό σου και αναγνωρίζεις το συναίσθημα που νιώθεις, τη στιγμή που το νιώθεις.

2η Διαχείριση των Συναισθημάτων: Διαχειρίζεσαι τα συναισθήματα με τέτοιο τρόπο ώστε να καταφέρνεις να ελέγχεις φόβους, άγχος, θυμό και λύπη ενώ παράλληλα ψάχνεις και διαπιστώνεις ποιες σκέψεις κρύβονται πίσω από αυτά.

3η Δραστηριοποίηση του Εαυτού: Οδηγείς τα συναισθήματα σου στην υπηρεσία ενός στόχου που θέλεις να πετύχεις, δηλ κάνεις συναισθηματικό αυτοέλεγχο, καταστολή παρορμήσεων. Χρησιμοποιείς την λογική για να το πετύχεις

4η Συναισθηματική Κατανόηση: Δείχνεις ευαισθησία και ενδιαφέρον για τα συναισθήματα των άλλων, όσον αφορά στη προοπτική τους και στη διαπίστωση ότι οι άνθρωποι μπορεί να αισθάνονται διαφορετικά συναισθήματα ο κάθε ένας για πράγματα ή καταστάσεις.

5η Διαχείριση Σχέσεων: Διαχείριση στα συναισθήματα των άλλων, κοινωνικός ανταγωνισμός και κοινωνικές επιδεξιότητες.

Οι ερευνητές, κυρίως κοινωνικοί επιστήμονες, που ασχολούνται σήμερα σε όλο τον κόσμο με την ενδελεχή εξέταση των συναισθημάτων και κατ’ επέκταση με την Συναισθηματική Νοημοσύνη έχουν διαπιστώσει την σχέση της με την κοινωνική εξέλιξη, την κοινωνική και συναισθηματική μάθηση όπως και την προσωπική νοημοσύνη, στοχεύοντας να αυξήσουν τα επίπεδα της κοινωνικής και συναισθηματικής ικανότητας μας.

Έχουν αρχίσει επίσης να αποκαλύπτουν τις σχέσεις της ΣΝ με άλλες παραμέτρους όπως η ηγετική ικανότητα, η αποδοτικότητα των ομάδων, η προσωπική αποτελεσματικότητα, η διαπροσωπική και κοινωνική ανταλλαγή, η συναισθηματική διαχείριση των αλλαγών που συμβαίνουν στη ζωή, όπως επίσης και τον συναισθηματικό χειρισμό για αποδοτική συμπεριφορά. Τέλος σύμφωνα με τον Jon Kabat-Zinn η ΣΝ υποδεικνύει έναν εντελώς καινούργιο τρόπο για να αντιμετωπίσουμε στη ρίζα τους τις αιτίες των δεινών που ταλανίζουν εμάς, τις οικογένειες μας και την κοινωνία μας.

Εσείς, τι λέτε θα παραμείνετε για πολύ ακόμα συναισθηματικά αγράμματοι;

Δρ Χαρά Νομικού
Κλινικός Ψυχολόγος – Παιδοψυχολόγος
Διδάκτωρ Ψυχοπαθολογίας του Παν/μιου Le Mirail II
Ερευνητικό Κέντρο Cerpp, Toulouse, France
haranomikou1@gmail.com