7ος προορισμός: Ιταλία
Οι εορτασμοί για τα Χριστούγεννα στην Ιταλία έχουν δύο ρίζες. Προέρχονται από τις παγανιστικές γιορτές της ρωμαϊκής εποχής και τις χριστιανικές παραδόσεις.
Στην εποχή της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, η μεγαλύτερη γιορτή ήταν τα Saturnalia, μια γιορτή του χειμερινού ηλιοστασίου.
Μια ωραία παράδοση που αναβιώνει στην Ιταλία είναι και ο εορτασμός των Χριστουγέννων, με τους zampognari, αυτούς δηλαδή που παίζουν πίπιζα κατεβαίνοντας από τις περιοχές Abruzzo και Calabria και μεταδίδοντας την ευφορία των γιορτών με γνωστά παραδοσιακά ιταλικά τραγούδια.
Μια ωραία παράδοση που αναβιώνει στην Ιταλία είναι και ο εορτασμός των Χριστουγέννων, με τους zampognari, αυτούς δηλαδή που παίζουν πίπιζα κατεβαίνοντας από τις περιοχές Abruzzo και Calabria και μεταδίδοντας την ευφορία των γιορτών με γνωστά παραδοσιακά ιταλικά τραγούδια.
Είναι μια παράδοση που δυστυχώς χάνεται σταδιακά, αν και αντιστέκονται πιο έντονα ορισμένες περιοχές της Κεντρικής και της Νότιας Ιταλίας. Οι περιοχές στις οποίες εξακολουθούν να παρουσιάζουν αυλητές είναι: Lazio, Abruzzo, Molise, Campania, Puglia, Basilicata, Καλαβρία και τη Σικελία.
Την Παραμονή των Χριστουγέννων, στη Ρώμη πέφτουν κανονιοβολισμοί από το Καστέλ Σαν Άντζελο που σηματοδοτούν την αρχή της εορταστικής περιόδου. Η 24ωρη νηστεία τελειώνει με ένα πλούσιο Χριστουγεννιάτικο δείπνο, που ποικίλλει από περιοχή σε περιοχή. Σε γενικές γραμμές, το μενού της Παραμονής των Χριστουγέννων δεν περιλαμβάνει κρέας αλλά ψητό, μαγειρευτό ή τηγανητό χέλι (pranzo delta vigilia). Ακόμα περιλαμβάνει τορτελίνια και κόκορα. Όσο για τα Χριστουγεννιάτικα γλυκά… Panettone (κέικ με ζαχαρωμένα φρούτα), το torrone, (μαντολάτο), και το panforte (με πιπερόριζα), όλα τα γλυκά περιέχουν αμύγδαλα και καρύδια.
Επίσης την Παραμονή των Χριστουγέννων τα παιδιά δωρίζουν το Χριστουγεννιάτικο γράμμα στους γονείς τους, στο οποίο τους δίνουν ευχές και τους υπόσχονται να είναι καλά παιδιά, γραμμένο με καλλιγραφικά γράμματα και σε διακοσμημένο χαρτί.
Σύμφωνα με την παράδοση, τα δώρα τοποθετούνται μέσα σε ένα πήλινο αγγείο. Η κανονική ανταλλαγή των δώρων γίνεται στις 6 Ιανουαρίου, στην γιορτή των Θεοφανείων όταν γιορτάζεται η επίσκεψη των Μάγων στο Θείο Βρέφος.
Τα παιδιά περιμένουν με αγωνία την επίσκεψη της «Φωτισμένης» (La Befana) Αγίας Λουκίας που φέρνει δώρα για τα καλά παιδιά και τιμωρεί τα κακά παιδιά.
Σύμφωνα με τον μύθο, οι τρεις Μάγοι σταμάτησαν στο σπίτι μιας γυναίκας και ζήτησαν φαγητό και ένα μέρος για να ξεκουραστούν. Αυτή αρνήθηκε και οι τρεις Μάγοι συνέχισαν το δρόμο τους. Μετά από μερικές ώρες, η γυναίκα το μετάνιωσε αλλά οι Μάγοι ήταν ήδη πολύ μακριά. Η «Φωτισμένη» περιφέρεται ακόμη στη γη ψάχνοντας το Θείο Βρέφος και απεικονίζεται ως νεράιδα, ως γριά ή ως μάγισσα.
Ενώ σε άλλες περιοχές τη δουλειά του Άγιου Βασίλη είχε αναλάβει ο μικρός Ιησούς. Στις μέρες μας και οι Ιταλοί πιστεύουν στον Άγιο Βασίλη τον οποίο αποκαλούν Babbo Natale.
Σύμβολο των ημερών το κόκκινο χρώμα που συμβολίζει το νέο. Οι Ιταλοί φροντίζουν τις γιορτινές μέρες ναν αγοράσουν κάτι κόκκινο γιατί τους δημιουργεί την αίσθηση του καινούργιου, της ανανέωσης και της ζωντάνιας.
Μια ιταλική παράδοση είναι να δίνουν ένα σακουλάκι ξερές φακές στους φίλους τους για να φτιάξουν σούπα. Το φαγητό αυτό τους θυμίζει τις δύσκολες και φτωχές εποχές και την τρώνε για να έχουν τύχη το Νέο Έτος.
Από τα σημαντικότερα έθιμα για τους Ιταλούς είναι και ο στολισμός της φάτνης, απ’ όπου και προήλθε. Ο Αγ. Φραγκίσκος της Ασσίζης ζήτησε από έναν άνθρωπο ονόματι Τζιοβάνι Βελλίτα από το Γκρέτσιο να του κατασκευάσει μια φάτνη. Ο Αγ. Φραγκίσκος τέλεσε τη λειτουργία μπροστά σε αυτή τη φάτνη, η οποία ενέπνευσε θαυμασμό και αφοσίωση σε όλους και η κατασκευή των αγαλμάτων ή των βοσκών (pastori) δημιούργησε μια ολόκληρη σχολή λαϊκής τέχνης.
Όλοι οι χαρακτήρες εκτός από το Θείο Βρέφος τοποθετούνται στη φάτνη από τις 8 Δεκεμβρίου, ενώ το νεογέννητο τοποθετείται αμέσως μετά τα μεσάνυχτα της 24ης Δεκεμβρίου. Αυτό γίνεται σε κάθε σπίτι και έξω από όλες τις εκκλησίες.
Μερικά τοπικά έθιμα ανά περιοχές είναι:
Στη Σικελία οι χωρικοί βγάζουν τα μεσάνυχτα των Χριστουγέννων νερό από τα πηγάδια και ραντίζουν τα ζώα τους, γιατί πιστεύουν ότι το νερό αυτό είναι αγιασμένο, επειδή την ίδια ώρα γεννιέται και ο Σωτήρας του κόσμου.
Στη Σαρδηνία πιστεύουν ότι όποιος γεννηθεί τη νύχτα των Χριστουγέννων και μάλιστα τα μεσάνυχτα, φέρνει την ευλογία του Θεού όχι μόνο στους δικούς του αλλά και στους γείτονες των εφτά σπιτιών που βρίσκονται πιο κοντά στο δικό του.
Στη Βενετία, πάλι τον Μεσαίωνα, ο Δόγης κι ο λαός πήγαιναν την νύχτα των Χριστουγέννων στο γειτονικό νησάκι του Αγίου Γεωργίου να προσκυνήσουν το λείψανο του Αγίου Στεφάνου. Στην παραλία του νησιού περίμεναν βενετσιάνικες αρχόντισσες ντυμένες στα μαύρα και στολισμένες με κοσμήματα, για να υποδεχτούν τον Δόγη και να τον συνοδέψουν μέχρι το ναό. Μετά το τέλος της λειτουργίας όλη η λαμπρή συνοδεία έμπαινε στις γόνδολες και διασχίζοντας τα νερά ξαναγύριζαν στην πλατεία του Αγίου Μάρκου, όπου άρχιζε μεγάλο γλέντι, που συνεχιζόταν μέχρι το πρωί.
Buon Natale
Καλλιόπη Γραμμένου
Δημοσιογράφος-Παιδαγωγός
