O Δημήτρης Προύσαλης απαντά, στο «κουτσομπολιό»… της αυλής!!!

Ένας «παραμυθάς» ήρθες χθες στην αυλή μας, όχι για να μας πει ένα παραμύθι…

αλλά για να μας μυήσει στο μαγικό κόσμο της αφήγησης του παραμυθιού της καθημερινότητας, ώστε συνειδητά πλέον να μπορέσουμε μέσα από το μύθο, να λάβουμε τα σωστά εκείνα μηνύματα… που θα μας πάνε μπροστά!!!

Τι σας έχει λείψει από τα παιδικά σας χρόνια;

Δύσκολη η ερώτηση σας. Αν κάτι αναπολώ είναι η ξενοιασιά μα θα έλεγα κύρια  οι μυρωδιές από τις διακοπές στο Πήλιο. Μου έρχεται η αίσθηση από τη μυρωδιά της λαδοπιταστής-ζυμάρι με λάδι ψημένο σε ξυλόφουρνο της θείας Σούλας, η μυρωδιά του βύσσινου που βράζει για να γίνει γλυκό του κουταλιού, κι ο χαλβάς Φαρσάλων που έφτιαχνε η θεία Κατερίνα σαν μάθαινε πως θα πήγαινα στο χωριό. Μου λείπει η μυρωδιά από το φρεσκοφτιαγμένο λάδι στο λιοτρίβι την ώρα που ψήνεται πάνω στο ψωμί του θείου Γιάννη. 

Ο αγαπημένος ήρωας των παραμυθιών, ποιος ήταν;

Δεν άκουσα παραμύθια μικρός αν και ασχολούμαι μαζί τους μεγαλύτερος. Μεγάλωσα με λαϊκές παραδόσεις από τις θείες στο χωριό, ιστορίες δηλαδή που τις πιστεύανε για αληθινές και που οι πρωταγωνιστές τους δεν σου άφηναν περιθώρια ταύτισης, αφού ήταν κοινοί καθημερινοί άνθρωποι που κάτι έπαθαν κάπου κοντά στο χωριό ή κάτι παράξενο τους έτυχε. Είχα όμως την εμπειρία των καλοκαιρινών πρωινών στην αυλή της θείας Αρετής-όλες οι μεγαλύτερες γυναίκες ήταν για μας θείες- όπου περίμενα με την κόρη της την Ελένη να ακούσουμε από το ραδιόφωνο τις περιπέτειες του Γιώργου Θαλάσση, του μικρού ήρωα. Αξέχαστη είναι αυτή η αίσθηση της προσμονής να ακούσουμε την καινούργια του κάθε φορά περιπέτεια…

Θα συγχωρούσατε κάποιον που σας έχει πικράνει;

Λένε πως το να συγχωρείς κάποιον που σε πίκρανε είναι ένδειξη μεγαλοψυχίας και στοιχείο ανωτερότητας. Εγώ θεωρώ πως είμαι σε διαδικασία διαρκούς βελτίωσης και εκτιμώ πως μάλλον δεν διαθέτω κάποιο από τα δύο. Εξαρτάται από την ποιότητα της πίκρας, το μέγεθος, την περίσταση και τον «κεραστή» της-όσο πιο κοντά σου βρίσκεται τόσο πιο έντονη η γεύση. Επειδή όμως κι εγώ πιθανά έχω πικράνει ανθρώπους, μάλλον θα το ξανασκεφτόμουνα.

Ποιο θεωρείτε ως Θείο δώρο στο χαρακτήρα σας;

Δεν ξέρω αν έχω κάποιο τέτοιου είδους «δώρο» στο χαρακτήρα μου. Όμως  δίνομαι με ενθουσιασμό και ειλικρίνεια σε οτιδήποτε με συγκινεί σε διάρκεια -όπως τα τελευταία χρόνια τα λαϊκά παραμύθια και η αφήγησή τους-και προπαντός δεν κάνω πίσω στις δυσκολίες.

Ποιο είναι το βασικό σας ελάττωμα;

Αν το να είναι κανείς καλοπροαίρετος απέναντι στους άλλους και τις προθέσεις τους είναι ελάττωμα, τότε νομίζω πως αυτό με χαρακτηρίζει ως το μεγαλύτερο.

Αν η μοίρα σάς γύριζε την πλάτη, τι θα κάνατε για να την καλοπιάσετε;

Αν κάποιος πιστεύει στη μοίρα και το ρόλο της, κι αυτή του γυρίσει τη πλάτη, δεν νομίζω πως μπορεί να πετύχει καμιά θετικότερη αλλαγή το άτομο. Αν δεν πιστεύει  όμως, τότε η αγένεια της μοίρας δεν τον αφορά. Εγώ θα της έλεγα της μοίρας την ιστορία με το μικρό κολιμπρί. «Μια μέρα ένα δάσος πιάνει φωτιά. Όλα τα ζώα τρέχουν να σωθούν. Σε ένα ξέφωτο ένας ελέφαντας ξαφνιάζεται σαν βλέπει ένα μικρό κολιμπρί να παίρνει μια σταγονίτσα νερό και να ορμά κόντρα στη φωτιά. Ο ελέφαντας του φωνάζει: «Τρέχα, αδερφέ να σωθείς, μην τα βάζεις με το θεριό, δεν θα τα καταφέρεις!» Το κολιμπρί αποκρίνεται: «Δεν ξέρω αν θα τα καταφέρω να σβήσω τη φωτιά, αλλά εγώ κάνω αυτό που μου αναλογεί…»

Πώς εκδηλώνετε την αγάπη σας;

Αν πρόκειται για σχέση με μια κατάσταση τότε εκδηλώνεται με διαρκή ενασχόληση και αφιέρωση χρόνου. Αν πρόκειται για σχέση με πρόσωπα τότε με νοιάξιμο, τρυφερότητα και με διάθεση για διαρκή κουβέντα.

Η αισιοδοξία, υπάρχει στο λεξικό της ζωής σας;

Σε ένα περιβάλλον που υπονομεύει καθημερινά τις όποιες θετικότητες μπορεί να ονειρεύεται ή να κρύβει μέσα του ένας άνθρωπος πιστεύω πως άλλος δρόμος από την επιμονή και την αισιοδοξία δεν υπάρχει. Τα παραδείγματά μου αντλούνται από τους ήρωες των λαϊκών παραμυθιών οι οποίοι δεν κάνουν ποτέ πίσω, δεν λιποψυχούν και δεν παραδίνονται. Αν αυτά είναι αποχρώσες ιδιότητες της αισιοδοξίας τότε στο λεξικό μου θα βρει κανείς πολλές παραλλαγές τους.

Με τι ασχολείστε αυτό τον καιρό;

Αυτή την εποχή σε επίπεδο αφηγήσεων με τίμησε το Εθνικό Θέατρο με μια πρόσκληση-πρόκληση. Την εφαρμογή ενός προγράμματος με τίτλο «Τα Παραμύθια του Εθνικού» σε ιδρύματα και δομές που αφορούν σε ευπαθείς ομάδες της παιδικής ηλικίας για την περίοδο Οκτωβρίου 2015-Μαρτίου 2016. Παράλληλα ξεκινώ τις αφηγήσεις μου για ενήλικο κοινό στην Κεντρική Βιβλιοθήκη του Δήμου Αθηναίων την πρώτη Παρασκευή κάθε μήνα-με ελεύθερη είσοδο ενώ επίσης δουλεύω πάνω σε υλικό που αφορά άσεμνα παραμύθια για την έκδοση μιας σχετικής συλλογής αλλά και για ζητήματα που ανακύπτουν από την προετοιμασία της διοργάνωσης του 3^ου Φεστιβάλ Αφήγησης «Αθήνα… μια πόλη παραμύθια» για την περίοδο 15-20 Μαρτίου 2016. Θέλω ακόμα να αναφέρω τη διαρκή ενασχόλησή μου με την κόρη μου και την αγαπημένη μου.

Ποια είναι η αγαπημένη σας ελληνική ταινία;

Μου αρέσουν αρκετές ταινίες από τη φιλμογραφία του Θανάση Βέγγου. Η πιο αγαπημένη μου όμως είναι άλλου ύφους και συγκεκριμένα το «Μάθε παιδί μου γράμματα»

Ποιο είναι το αγαπημένο σας αντικείμενο, το «γούρι» σας;

Αν και είμαι άνθρωπος που θα έλεγα πως συνδέεται με αντικείμενα δεν έχω κάποιο συγκεκριμένο «γούρι». Όμως το σπίτι μου είναι γεμάτο από μικροαντικείμενα που αναφέρονται σε ανθρώπους που γνώρισα ή κάποια στιγμή είχαν μια ιδιαίτερη θέση στη ζωή μου.

Ποια είναι η αγαπημένη σας ατάκα;

Κατά καιρούς υιοθετώ και διαφορετικές ανάλογα με τη διάθεσή μου απέναντι στα τεκταινόμενα. Ως άνθρωπος των λαϊκών παραμυθιών δεν θα μπορούσα να μην έχω επηρεαστεί από μια σχετική τους φράση: «Μέρα που περνά και μέρα που έρχεται, εγώ το πιστεύω, όλα θα πάνε καλά!» λέει ένα παραμύθι της Ανατολής.

Πως φαντάζεστε το μέλλον των ΜΜΕ μέσα από την κρίση που βιώνουμε;

Τα ΜΜΕ αντανακλούν την ποιότητα της κοινωνίας που τα δημιουργεί, τα παρακολουθεί και ενδεχομένως τα ανέχεται. Νομίζω πως το μέλλον τους συνδέεται με τη στάση που θα κρατήσουν απέναντι στην κρίση. Ή θα σταθούν δυναμικά απέναντί της δημιουργώντας όρους ουσιαστικής επικοινωνίας, πληροφόρησης και πολιτισμού ή θα παρακμάσουν και θα υπονομεύσουν τη λειτουργική τους θέση. Υπάρχουν ωστόσο ΜΜΕ και «ΜΜΕ» που δικαιολογούν την κατάστασή τους και προοιωνίζουν το μέλλον τους.

Η εξουσία πιστεύετε, φιμώνει τις τέχνες από φόβο ή από ανικανότητα να τις στηρίξει;

Η τέχνη συνδέεται με την έκφραση σε όλες της τις μορφές και αυτή ορίζεται μέσα από την ελευθερία. Πιστεύω πως όποτε η εξουσία επιχείρησε να φιμώσει τις τέχνες το έκανε μέσα από φόβο μήπως αυτές λειτουργήσουν ως μοχλός ανατροπής ή αμφισβήτησης της όποιας «επιρροής» της κυριαρχίας της. Εξάλλου νομίζω πως οι άνθρωποι της εξουσίας δεν μπορούν να στηρίξουν τις τέχνες γιατί δεν σχετίζονταν ποτέ με αυτές και τις αναζητήσεις που χαρακτηρίζουν τους ανθρώπους τους.

Ποιος πιστεύετε ότι είναι ο λόγος που ο Έλληνας αφήνει την τύχη του στα χέρια των άλλων;

Είναι ένα ερώτημα που δε με βρίσκει σύμφωνο. Δεν πιστεύω πως αφήνουμε τις τύχες μας στα χέρια άλλων. Απλά θεωρώ πως ο καθένας κινητοποιείται γύρω απ’ το μικρόκοσμό του, στα μικροσυμφέροντά του, θεωρώντας πως τα γενικά, τα μεγάλα, τα συλλογικά δεν τον αφορούν ή τα απαξιώνει. Αφού ο ίδιος δεν εμπλέκεται σε αυτά, τα δίνει «εργολαβικά» στους «ειδικούς» που δεν είναι πάντα οι καταλληλότεροι ούτε έχουν τις καλύτερες προθέσεις. Ο ωχαδερφισμός είναι μεγάλο ελάττωμα…

Αν σας όριζαν για λίγα λεπτά της ώρας «νομοθέτη», ποιο νόμο θα θέτατε σε εφαρμογή;

Αυτό που με απασχολεί πολλά χρόνια τώρα, είναι το πώς και το γιατί της σημερινής κατάστασης και η υπονόμευση του μέλλοντος των παιδιών μας. Ένας νόμος που θα ήθελα να φτιάξω είναι αυτός «περί ευθύνης υπουργών» που να μην λειτουργεί όμως ως συγχωροχάρτι με τη γελοιότητα των παραγραφών. Αυτοί που έφεραν τούτον τον τόπο στη υπερχρέωση, την ξενική οικονομική εξάρτηση μέσω δανεισμού, τη χρεωκοπία και τη διάλυση πρέπει να δικαστούν, να πληρώσουν, να τιμωρηθούν και να δημευτούν οι περιουσίες τους. Δε μπορεί το παιδί μου και τα παιδιά του κόσμου να είναι χρεωμένα από γεννησιμιού τους.

Αν μια κακιά μάγισσα σαν έκανε με το ραβδί της ζώο, τι θα θέλατε να είστε;

Ωραία ερώτηση! Σκεφτόμουν πως ίσως θα ήθελα να ήμουν χελώνα. Γιατί ζει αιώνες, ο χρόνος της κυλάει αργά, το χειμώνα τον αξιοποιεί σε όφελός της αφού πέφτει σε χειμερία νάρκη-κοιμάται δηλαδή πολύ-και διαθέτει ισχυρό καύκαλο προστασίας! Όμως αν το ξανασκεφτώ, το να σέρνεσαι δε σου δίνει μια θετική προοπτική ακόμα κι αν έχει ενδιαφέρον να βλέπεις τον κόσμο από τα χαμηλά. Ίσως  να διάλεγα τη μορφή ενός αετού που πετά ψηλά και ταξιδεύει ελεύθερος από τόπο σε τόπο σαν τα παραμύθια.

Πιστεύετε στα όνειρα;

Τα όνειρα έχουν μεγάλο ενδιαφέρον. Σπάνια θυμάμαι τα όνειρα που βλέπω, αλλά κάθε φορά κάτι μου λένε για εκείνο που με απασχολεί. Δεν μπορώ να πω πως πιστεύω σ’ αυτά μα ούτε και τα απαξιώνω. Είναι ένα φίλτρο του ψυχισμού μας και μας αφορούν.

Αν σας ζητούσε ένα παιδί μια συμβουλή, τι θα του λέγατε;

Αν και η ερώτηση θα ήθελε μια διευκρίνιση σχετικά με την ηλικία του παιδιού, θα του έλεγα: «Να αφουγκράζεσαι τον κόσμο με διάθεση θετική».

Σπούδασε παιδαγωγικά, βιβλιοθηκονομία και μετεκπαιδεύτηκε στην ειδική αγωγή. Έχει μεταπτυχιακό δίπλωμα (Master) στην κατεύθυνση «Λαογραφία και Πολιτισμός του ΠΤΔΕ του ΕΚΠΑ Αθηνών.

Από το 1999 ασχολείται με τη μελέτη, έρευνα και καταγραφή του λαϊκού παραμυθιού. Από το 2003 κουβαλάει με σεβασμό και μοιράζεται, σε αφηγήσεις με ενηλίκους και παιδιά, λαϊκά παραμύθια απ’ τις προφορικές παραδόσεις των λαών, για όλα αυτά που ισορροπούν ανάμεσα στα ψέματα των παραμυθιών και τις αλήθειες της ζωής.

Έχει αφηγηθεί σε διεθνή και ελλαδικά φεστιβάλ, σε βιβλιοθήκες, σχολεία, καφενεία, χώρους εκ-παίδευσης, θέατρα μουσεία, θεραπευτικές δομές, φυλακές.

Έχει εκδώσει οκτώ βιβλία (ΑΠΟ-ΠΕΙΡΑ, Α/συνέχεια, Μολύβιος Νιάου) με παραμυθολογικό περιεχόμενο κι ένα παιδικής λο-γοτεχνίας (ΑΡΜΟΣ).

Έχει εισηγηθεί σε διεθνή συνέδρια και συμπόσια με λαογραφική, αν-θρωπολογική, παιδαγωγική και φιλολογική κατεύθυνση για τη δυναμική του παραμυθιού και τη σημαντικότητα της αφήγησης στην εκπαίδευση, τη θεραπεία και τον πολιτισμό.

Είναι καλ-λιτεχνικός διευθυντής του Φεστιβάλ Αφήγησης Πηλίου «Παραμύθια & Μύθοι στου Κένταυ-ρου τη ράχη»  από το 2011 με τη συνεργασία τοπικών φορέων, και του Φεστιβάλ Αφήγησης «Αθήνα...μια πόλη παραμύθια» που εμπνέεται από, και αφιερώνεται στην Παγκόσμια Ημέρα Αφήγησης.

Είναι ιδρυτικό μέλος της Αστικής Μη Κερδοσκοπικής Εταιρείας «Παραμύθια και  Μύθοι στου Κένταυρου τη ράχη» και του Σωματείου για την προώθηση της Φιλαναγνωσίας «Διαβάζοντας μεγαλώνω» καθώς και τακτικό μέλος της Ελληνικής Λαογραφικής Εταιρείας.

(Για τον ΑΥΛΟΓΥΡΟ & τον Παύλο Ανδριά)