Ξεριζωμός, η λέξη που τα
λέει όλα. Άνθρωποι που οι ρίζες τους
βυθίζονταν...
σχεδόν 3.000 χρόνια στον τόπο εκείνο, αποσπάστηκαν με τη βία και
αποκόπηκαν από τον τόπο, τους συγγενείς, τον τρόπο ζωής, τη γλώσσα, την
κουλτούρα, και ό,τι άλλο σημαίνει ριζώνω κάπου και νοιώθω ότι ανήκω εδώ και
θέλω να ανήκω γιατί αυτό μου αρέσει. Η
γενιά εκείνη που βρέθηκε εκεί σ’ αυτή την στιγμή της ιστορίας και υπέστη όλη
αυτή την οδύνη και το κακό, κάτω από αυτές τις απίστευτα τραγικές συνθήκες, μας
στέλνει σήμερα μέσα από αυτό το βιβλίο ένα μήνυμα. «Δεν είστε οι πρώτοι που
αντιμετωπίζεται αναπάντεχες και τραγικές ανατροπές». «Και εμείς περάσαμε από το
καμίνι και τη λύσσα του κακού, τη συμφορά και την φρίκη, αλλά σταθήκαμε και
συνεχίσαμε, και υπάρχουμε, και προχωράμε». Όπως μου είπε μια φίλη που της
σύστησα το βιβλίο, «είναι σαν να ακούς ειδήσεις σήμερα, σαν να διαβάζεις τα νέα
στην εφημερίδα».
Το βιβλίο αν και δεν είναι
ιστορικό, μας έδωσε με τον καλύτερο τρόπο τις ιστορικές πληροφορίες που
αγγίζουν τον ήρωα, και τις χώρες που τον αγγίζουν, όπως η Τουρκία, Ελλάδα,
Ρωσία, και οι υπόλοιπες εθνότητες γύρω από την θάλασσα του Πόντου. Οι
πληροφορίες που ήταν λίγο συγκεχυμένες στο μυαλό μας μπήκαν σε τάξη τόσο
χρονολογικά όσο και γεωγραφικά.
Εμείς τώρα αρκετά
απομακρυσμένοι χρονολογικά, δεν μας απασχολεί τόσο το τι έγινε τότε, και εκεί,
αλλά όμως είναι αλήθεια, ότι είμαστε αυτό, επειδή αυτά συνέβησαν τότε και εκεί,
θετικά, ή αρνητικά. Τίποτα δεν είναι ανεξάρτητο, και ξεκομμένο από την ιστορία
του. Όλα είναι σε συσχετισμό. Κάθε γενιά σπέρνει και θερίζει. Σπέρνει τις δικές
της επιλογές, που θα θερίσουν οι επερχόμενες γενιές, και θερίζει τις επιλογές
προηγούμενων γενεών.
Έτσι το ιστορικό μέρος του
βιβλίου το βρήκα πολύ χρήσιμο και ενδιαφέρον, και συμπλήρωσα αρκετά τις
πληροφορίες μου, και λεπτομέρειες που δεν θα είχα ενδιαφερθεί να μάθω από μόνη
μου.
Δεν σας κρύβω, ότι το
πρώτο που έκανα όταν άρχισα να διαβάζω, ήταν να μπω στο Google
και να δω το χάρτη της περιοχής, και να ξεκαθαρίσω στο μυαλό μου πόλεις,
αποστάσεις, συσχετισμό πόλεων και γενικά χρειάστηκε να φρεσκάρω μέσα μου την
γεωγραφία της περιοχής σαν αναγκαίο υπόβαθρο για τον προσανατολισμό και για να
καταλάβω αργότερα κάποια σημεία της εξιστόρησης, όπως π.χ. το ποτάμι της πόλης
Ορντού, πού ήταν σε σχέση με την πόλη, πού πρέπει να ήταν το λιμάνι, ή ποια η
σειρά των διαφόρων εθνοτήτων γύρω από τον Πόντο, πόσο μεγάλη είναι η θάλασσα
αυτή, κλπ.. Έτσι αν και δεν είναι ένα γεωγραφικό βιβλίο δίνει όμως πληροφορίες
και κίνητρο για να κάνει κάποιος γεωγραφία απαραίτητη για να μπει στο κλίμα του
βιβλίου.
Μου άρεσε ιδιαίτερα που η
συγγραφέας χρησιμοποίησε το τοπικό λεξιλόγιο κάθε περιοχής, και τα γλωσσικά ιδιώματά
του. Έκανε το βιβλίο ποιο οικείο και κοντινό καθώς κάποιοι ξέρουν ρωσικά, λίγα
ή πολλά, κάποιοι τουρκικά, περισσότεροι ίσως γνωρίζοντας την ποντιακή διάλεκτο.
Για μας τους υπόλοιπους η συγγραφέας έβαλε υποσημειώσεις πολύ βοηθητικές, και
αυτό καταλαβαίνουμε πόση δουλειά ήταν γι αυτήν, αλλά άξιζε γιατί μας βοήθησε να
βρεθούμε εκεί και γλωσσικά.
Καλογραμμένο από κάθε
άποψη, άψογο στην εκτύπωση, το βιβλίο μας μεταφέρει τις εικόνες και τα γεγονότα
εκείνης της εποχής με τον πιο υπέροχο τρόπο.
Ξαναζείς το κάθε τι, ταυτίζεσαι,
πονάς, χαίρεσαι, ελπίζεις, και προχωράς μαζί τους.
Γόνος και εγώ μιας
μικρασιατικής οικογένειας, θυμάμαι στα παιδικά μου χρόνια, τότε που δεν υπήρχε
τηλεόραση και παιδικά να δούμε, η πιο προσφιλής απασχόληση το βραδάκι για μένα
και τον αδελφό μου, ήταν να ζητάμε από την θεία να μας πει ιστορίες. Δεν ήταν
δική μας θεία, αλλά της μητέρας μας, και ήταν γεννημένη στη Μ. Ασία, και η ίδια
ήταν η γενιά του ξεριζωμού.
Το μόνιμο αίτημά μας ήταν
«θεία θα μας πεις ιστορία;» Και η ιστορία δεν άρχιζε με το «μια φορά και έναν
καιρό…» αλλά άρχιζε πάντα με τον ίδιο
τρόπο: «Εμείς στην πατρίδα…» Μέσα από τις ιστορίες της θείας Ασπασίας είχα
φτιάξει τις δικές μου εικόνες, και μνήμες και ζούσα το κλίμα και την ατμόσφαιρα
της οικογένειας και της κοινωνίας τους. Πολλές φορές σκέφτομαι να πάω εκεί να
δω την περιοχή που έζησαν οι πρόγονοι!
Αλλά πάλι σκέφτομαι ότι ίσως χάσω τις δικές μου εικόνες, και δεν το
θέλω!
Το βιβλίο αυτό ήταν
ακριβώς το ίδιο για μένα. Με τις γλαφυρές περιγραφές των τοπίων και των
συναισθημάτων μας μεταφέρει τη δομή της οικογένειας, τις σχέσεις τους, την
νοικοκυροσύνη των γυναικών, την εργατικότητα των ανδρών, το νοιάξιμο του ενός
για τον άλλο, την ευμάρεια που έρχεται από μια καλά ισορροπημένη οικογένεια, το
πώς επηρεάζει αυτό την κοινωνία, και το πώς μεγαλώνουν τα παιδιά σε ένα υγιές
οικογενειακό και κοινωνικό περιβάλλον.
Δεν είχαν όλα αυτά που
εμείς σήμερα έχουμε λόγω της έκρηξης της τεχνολογίας, αλλά είχαν σχέσεις και
αγάπη για τον συνάνθρωπο. Ίσως κάποιος πει, ότι ήταν αναγκαία η συσπείρωση κάτω
από την τόση απειλή. Όμως η αγριότητα οδηγεί σε ανάλογη αντίδραση. Εδώ όμως
έχουμε έναν ήρωα που διατήρησε την καλοσύνη, υγιή συναισθηματικά ψυχή, και
αγάπη για τη ζωή μέσα στην απίστευτη αγριότητα του περιβάλλοντός του που τον
έβαλε δραματικά, και αντιξοότητες που σημερινοί νέοι δεν έχουν διανοηθεί.
Και όμως έβρισκε τρόπους
να επιβιώνει κοινωνικά και συναισθηματικά. Από την αγκαλιά της οικογένειας,
στην ανέχεια, και μοναξιά. Και από εκεί με την εργατικότητα και εφευρετικότητα,
σε οικονομική ευρωστία. Και πάλι σε κινδύνους και αντιξοότητες, και μετά σε
διεξόδους θαυμαστές.
Αυτό δεν είναι ανθρώπινο.
Είναι Θεϊκό. Πώς να εκτονωθεί τόσος πόνος και να μη καταφύγει κανείς στο θυμό ή
το μίσος ή την εκδίκηση. Μόνο με τη χάρη του Θεού.
Πόση ελπίδα δίνει στους
νέους που σήμερα αντιμετωπίζουν την ανασφάλεια, και πολλοί από αυτούς τον
εθελούσιο ξεριζωμό της μετανάστευσης για την επιβίωση, και την αβεβαιότητα και
την απειλή. Ποιος ήταν αυτός που κράτησε τον νέο αυτό μέσα σε τέτοια θύελλα
ιδεών, και πολιτικών αντιπαραθέσεων, και πολέμου, και τον έφερε στο σημείο να
ξαναρχίσει τη ζωή του πολλές φορές. Αυτός δεν είναι ικανός να κρατήσει κάθε
έναν που τον εμπιστεύεται; Αυτός δεν είναι η προστασία και η προμήθεια και η
ασφάλεια για τον καθένα μας;
Ευχαριστούμε το Θεό για τέτοια
παραδείγματα πίστης και ζωής, και ανθρώπους που δεν παρασύρθηκαν από τα ρεύματα
των συνθηκών αλλά έζησαν και προσέφεραν και φύτεψαν αγαθά που εμείς σήμερα
απολαμβάνουμε.
Ευχαριστούμε την κ.
Καπελούζου για τον φόρο τιμής που πιστεύω ότι αποτελεί αυτό το βιβλίο για τα
100 χρόνια της εποχής αυτής μιας και το κακό κράτησε για δέκα περίπου χρόνια,
από το 1912 μέχρι το 1922 όπου έγινε και η μαζική ανταλλαγή πληθυσμών που
κόστισε πολύ στη γενεά εκείνη.
Καλό είναι να θυμόμαστε!
Έμη
Πάσχου
