Κουβέντα στην «αυλή», με τον Συγγραφέα & Εικονογράφος… Ηλία Γκάρλα

«Σαν ένα αυθόρμητο παιχνίδι μεταξύ τους...», μας είπε...

ο Ηλίας όταν ήρθε στην αυλή μας για να μιλήσουμε για το αξιόλογο και εντυπωσιακό τους δημιούργημα, που δεν ήταν άλλο… από ένα βιβλίο. Όμορφη κουβέντα, με πολλά μηνύματα… για τις γενιές που ακολουθούν.

Ποια γεύση σας έχει λείψει από τα παιδικά σας χρόνια, που θα την κάνατε εικόνα;

Η γεύση της ελευθερίας όταν τελείωνε το σχολείο κι άρχιζε το ατέλειωτο καλοκαίρι στο χωριό, θάλασσα μέχρι να βασιλέψει ο ήλιος, γεμιστά της γιαγιάς, άπειρα παιχνίδια με τους φίλους, ατέλειωτες βόλτες στον παραλιακό δρόμο κάθε βράδυ.  

Το εικαστικό «μικρόβιο» υπήρχε στην οικογένεια ή εσείς είστε ο πρώτος διδάξας;

Το μικρόβιο της τέχνης εν γένει υπάρχει στην οικογένεια από τους προπαπούδες ακόμη. Έχουμε διάσπαρτους στο γενεαλογικό δέντρο οργανοπαίχτες, τραγουδιστές, στιχουργούς, ποιητές, ζωγράφους, εικαστικούς χειρώνακτες, όλοι διακεκριμένοι για την αγνή αγάπη τους στη δημιουργία. Αυτό που ονομάζουμε ερασιτέχνες με την κυριολεκτική έννοια.

Τι ήταν αυτό που σας ώθησε ν’ ασχοληθείτε με την συγγραφή  & την εικονογράφηση;

Μια πρώτη απόπειρα συγγραφής θυμάμαι ότι σημειώθηκε στα σχολικά χρόνια του δημοτικού. Ήταν μια προσπάθεια και δημιουργία επαφής δια μέσω του γραπτού λόγου και αποδέκτη ένα κορίτσι. Από εκεί και πέρα κάθε φορά που έγραφα ήμουν «κερδισμένος» κι αυτό με οδήγησε να το ακολουθήσω ως δουλειά στον χώρο της δημοσιογραφίας και της διαφήμισης τα πρόσφατα 25 χρόνια. Σχετικά με την εικονογράφηση διαθέτω μόνο το κριτήριο αισθητικής και design, ανεπτυγμένο εξαιτίας και της επαγγελματικής μου ενασχόλησης. Δεν ζωγραφίζω μόνο γράφω. Η εικονογράφηση του βιβλίου έχει γίνει αποκλειστικά από τα παιδιά. Μόνο με παιδικές ζωγραφιές. Αυτή είναι και η ιδιαιτερότητα του.

Ακολουθείτε κάποιο συγκεκριμένο πρότυπο στις εικόνες σας ή αυτό αλλάζει και μεταβάλλεται πάντα με τη θεματολογία;

Η θεματολογία στην Τέχνη είναι πάντα μία. Η αναζήτηση της αλήθειας. Από εκεί κι έπειτα όλοι κουβαλάμε τις επιρροές μας συνειδητά ή ασυνείδητα. Διαλέγονται μέσα στην ψυχή μου ο Καντίσκι με τον Όμηρο και ο Θερβάντες με τον Φελίνι. Κι ανάμεσα τους παίρνουν το λόγο όλοι όσοι είχα την τύχη να συναντήσω στα πνευματικά μονοπάτια της ανθρώπινης ιστορίας: Μικελάντζελο, Ντα Βίντσι, Ρέμπραντ, Πικάσο, Μπαχ, Ντεμπυσί, Σατί,, Ραβέλ, Μπαλζάκ, Φώκνερ, Μπωντλαίρ, Όργουελ, Πόε, Σωκράτης, Πλάτωνας, Αριστοτέλης… αυτοί είναι τα πρότυπά μας.

Πόσο λειτουργικό και παραγωγικό σας είναι να γράφετε και να εικονογραφείτε μαζί;

Εκ του αποτελέσματος η διαδικασία πήρε άριστα. Λειτουργήσαμε και παράξαμε ως ομάδα. Ήταν μια πρωτόγνωρη διαδικασία την οποία ανακαλύπταμε βήμα-βήμα. Θέλω να πω δεν έχει ξαναγίνει ποτέ κάτι παρόμοιο να συνεργαστούν γονείς με παιδιά σαν ομάδα και να προσπορίσουν όλοι μαζί και ο καθένας μόνος του είτε ιδέες είτε ζωγραφιές ώστε το συνολικό άθροισμα να προκύψει ολόκληρο βιβλίο. Άρα δεν είχαμε κάποιους κανόνες να βασιστούμε, δημιουργήσαμε το πρότυπο. Το σίγουρο είναι ότι χωρίς τα παιδιά δεν θα υπήρχε βιβλίο. Καθόρισαν υφολογικά αυτό το λογοτεχνικό δημιούργημα με τρελές ιδέες σχετικά με την εικονογράφηση αλλά και τις ιστορίες, τους ήρωες, τις καταστάσεις οι οποίες περιέχονται και τις οποίες ένας μεγάλος μπορεί να μην σκεφτότανε ποτέ ή να μην είχε την τόλμη να τις εφαρμόσει. Κάθε παιδί είναι καλλιτέχνης. Το θέμα είναι πως θα παραμείνει μεγαλώνοντας. Ο Δημήτρης εξαρχής με τους τίτλους των άθλων προσδιόρισε τον «τόνο φωνής» του κειμένου και ο Γιώργος με τις ζωγραφιές χάρισε τον ξεχωριστό εικαστικό χαρακτήρα. Πρακτικά η διαδικασία είχε brainstorming, συλλογή, σημειώσεις, διατύπωση και έρευνα. Πολύ γράψε-σβήσε και πολύ ζωγραφική από τα παιδιά.

Πρώτα γράφετε και μετά εικονογραφείτε ή γίνεται το αντίθετο;

Στην περίπτωση της δικής μας ομάδας συνέβη κάτι αμφίδρομο. Ήταν ένα καλοκαίρι σε μια αμμουδιά της Μάνης κι ενώ κάναμε οικογενειακές διακοπές. Η αρχή έγινε με κάποιες ζωγραφιές των παιδιών οι οποίες μάς γέννησαν ιστορίες. Σαν ένα αυθόρμητο παιχνίδι μεταξύ μας. Και οι ιστορίες ζήτησαν κι άλλες ζωγραφιές. Τότε το βιβλίο ξεπήδησε στη φαντασία μας μεμιάς. Τα παιδιά ρωτήσανε: Γίνεται; Και είπαμε: Ναι, ας το φτιάξουμε!  Όλοι μαζί ανακατέψαμε ιδέες, συναισθήματα, εμπειρίες. Χωρίς να κρίνει ο ένας τον άλλον, με ελευθερία εκφράσεων και απόψεων. Οι μεγάλοι γίναμε μικροί και οι μικροί μεγάλοι, με ισότιμο ρόλο στη δημιουργία. Γι’ αυτό νομίζω ότι κουβαλάει στις σελίδες του ένα ατόφιο αίσθημα ερχόμενο κατευθείαν απ΄ τη χώρα της αθωότητας για να μας θυμίζει ότι: «το παιδί είναι ο πατέρας του ανθρώπου». Η συνεργασία ήταν ο 13^ος άθλος.  Ίσως για αυτό εμφανίζεται πρώτη φορά στα εκδοτικά δρώμενα ένα βιβλίο συν-δημιουργία παιδιών και γονιών. Μια δημιουργία  η οποία ήταν ταξίδι αναψυχής κι εμένα προσωπικά θα μου θυμίζει πάντοτε  το πρόσωπο της ευτυχίας.

Υπάρχει περίπτωση να «συγκρουστεί» αυτό το «χάρισμα» με τη φιλοσοφία και τη σκέψη του άλλου ή αυτές οι δύο τέχνες κινούνται παράλληλα;

Μια λέξη ίσον χίλιες εικόνες αλλά και μια εικόνα χίλιες λέξεις. Πιο παράλληλο δεν γίνεται. Χωρίς να σημαίνει ότι η σύγκρουση δεν είναι κάτι καλό. Ακόμη και οι διαφωνίες σε μια ομάδα προάγουν τη συλλογική ευφυία.

Ποια είναι τα κυρίαρχα στοιχεία που πρέπει να έχει ένα βιβλίο, από την πλευρά της εικονογράφησης ώστε να είναι «φιλικό» στον μικρό αναγνώστη και ποια το κείμενο στη ροή του;

Ξέρετε η τέχνη δεν είναι αυτό που βλέπεις αλλά αυτό που κάνεις τους άλλους να δουν. Στο δικό μας βιβλίο υπάρχει κάτι μοναδικό. Δεν δημιουργήσαμε μια τεχνητή εικαστική γλώσσα για παιδιά ώστε να επικοινωνήσουμε. Τα παιδιά χρησιμοποίησαν τη δική τους ορίτζιναλ εικαστική γλώσσα ατόφια. Από τα παιδιά στα παιδιά. Γι΄ αυτό δεν μας ξενίζει όταν το χαρακτηρίζουν «χειροποίητο» φανταστικό παραμύθι, φτιαγμένο από μικρούς και μεγάλους για μικρούς και μεγάλους. Εγώ προτιμώ να το λέω απλά ονειρολυρικό παραμυθιστόρημα. Σχετικά με το κείμενο η προσωπική μου άποψη είναι ότι στα παιδιά μπορούμε να διαβάζουμε οτιδήποτε είναι ωφέλιμο ψυχαγωγικά και νευρογλωσσικά. Ναι στο παραμύθι για νανούρισμα αλλά γιατί όχι και ποίηση του Ελύτη; Θέλω να πω ότι η γλώσσα ως ερέθισμα ενεργοποιεί τη σύναψη νευρώνων στον εγκέφαλο ειδικά σε μια ηλικία ανάπτυξης, άρα το λεξιλόγιο πρέπει να είναι πλούσιο. Μην φοβάστε τις λέξεις, τις πολλές λέξεις, τις σύνθετες λέξεις. Ανοίξτε τα όρια ή μάλλον καταργήστε τα. Το μυαλό των παιδιών είναι παντοδύναμο.

Αν σας όριζαν για λίγα λεπτά της ώρας «πρέσβη» των τεχνών ποιο μήνυμα θα στέλνατε σ’ όλο τον κόσμο;

Η τέχνη είναι ένα ψέμα το οποίο μας βοηθάει να ανακαλύψουμε την αλήθεια. Θα θύμιζα τα λόγια του Οβίδιου: τίποτα δεν εξημερώνει τόσο τα ήθη και δεν απομακρύνει από αυτά την αγριότητα όσο η σταθερή αφοσίωση στην σπουδή των καλών τεχνών.

Με ποια εικόνα θα αποτυπώνατε την σημερινή κατάσταση στη χώρα μας, σε ότι αφορά το βιβλίο;

Με τον πίνακα: «Ο κήπος των επίγειων απολαύσεων», του Ιερώνυμου Μπαχ.

Ποιο είναι το αγαπημένο σας αντικείμενο, το «γούρι» σας;

Αν κάτι με συνδέει με τη συμπαντική ροή και όσα περιέχει, δηλαδή και την τύχη στην οποία αναφέρεστε δεν είναι αντικείμενο. Είναι κάτι ενεργειακό και υπάρχει γύρω σας αυτή τη στιγμή. «Γούρι» θεωρώ το πνεύμα του δικού μου μπαμπά ο οποίος «έφυγε» πέρσι στις 25 Ιουλίου και δεν πρόλαβε να δει αυτό το βιβλίο φτιαγμένο από τα εγγόνια του. Του το αφιερώνουμε.

Ποια είναι η αγαπημένη σας ατάκα;

Όταν με ρωτάνε τι κάνεις, απαντάω πάντα: «Όλο και καλύτερα».

Ποια είναι η αγαπημένη σας ελληνική ταινία;

«Όλα είναι δρόμος» του Παντελή Βούλγαρη. Βλέπετε ταυτίζομαι με την τελική σκηνή κάθαρσης όπου ακούγεται το θρυλικό: «Ηλία, ρίχτο!»

Αν σας ζητούσε ένα παιδί μια συμβουλή, τι θα του λέγατε; Αγάπα τον πλησίον σου, ως εαυτόν. Το σημαντικό σε αυτή τη φράση είναι πρωτίστως η αγάπη στον εαυτό. Από κει ξεκινούν όλα για το δρόμο της ζωής.

Ο Ηλίας Γκάρλας γεννήθηκε άνοιξη στην Αθήνα πολλά χρόνια μετά την ανακάλυψη της τυπογραφίας.

Το 1ο βιβλίο του κυκλοφόρησε το 2006 με τίτλο: «Πού είναι το σύνθημα, οέο;» σκαρφαλώνοντας στη λίστα με τα ευπώλητα.

Θήτευσε στη σχολή Μηχανολόγων-Μηχανικών για να κατανοήσει τη λειτουργία των ανεμόμυλων του Δον Κιχώτη, αλλά εν τέλει έγινε δημοσιογράφος ψάχνοντας την αλήθεια της ιστορίας.

Δημοσίευσε εκατοντάδες άρθρα και ρεπορτάζ σε εφημερίδες, ώσπου ένα καλοκαίρι, στον δρόμο για Κυκλάδες, άφησε τα Μέσα κι έπιασε την τέχνη της διαφήμισης, μόλις είδε έναν γλάρο να πετά όπως ο Ιωνάθαν. Από τότε η επαγγελματική του κάρτα γράφει creative director.

Βραβεύεται ανελλιπώς τα τελευταία 15 χρόνια στα φεστιβάλ δημιουργικότητας διαφήμισης. Το φανταστικό παραμύθι «Οι 12 άθλοι του μπαμπά και άλλες περιπέτειες» το έφτιαξε μαζί με τα παιδιά του.

(Για τον ΑΥΛΟΓΥΡΟ και τον Παύλο Ανδριά)