Ο
Ιωάννης ο Πρόδρομός ήταν έξι μήνες μεγαλύτερος από τον Χριστό. Η γέννηση του
Χριστού ορίστηκε από την εκκλησία στις 25 Δεκέμβρη και επομένως στις 24 Ιούνη
έχουμε τη γέννηση του Ιωάννη.
Οι δυο αυτές γεννήσεις συμπίπτουν με τις
χειμερινές τροπές του ήλιου, του Χριστού και με τις θερινές τροπές του ήλιου,
του Ιωάννη.
Η ηλιακή τροπή, όπως και στα αρχαία χρόνια,
επηρεάζει το λαό και δίνει τις δικές του ερμηνείες από τόπο σε τόπο.
Σε κάποιες περιοχές τη μέρα αυτή την ονομάζουν και
τ’ άη Γιαννιού του Λιοτροπιού (Κύθνο), ή Λιοτροπίου (Κύμη) ή Αλιτροπιού (Λέσβο)
και επικρατεί η πίστη ότι ο ήλιος της ημέρας αυτής «τρέμει ή γυρίζει και είναι
θαμπερός».
Το ηλιακό φαινόμενο της ημέρας προκάλεσε στο λαό
μας δεισιδαιμονικούς φόβους, γενικές απαγορεύσεις, μαντικές μεθόδους,
καθαρτήρια έθιμα και συνήθειες με τις οποίες αποκτά ζωτικότητα ο άνθρωπος και
αποτρέπει το κακό.
Ένα γνωστό έθιμο της γιορτής αυτής, είναι οι
φωτιές ή αλλιώς φανοί, οφανοί, καλαφωνοί κ.α. από τις οποίες ο Άγιος λέγεται
και Φανιστής (Χίο) ή Λαμπαδάρης (Αθήνα) ή Λαμπροφόρος (Κύπρο).
Στις φωτιές αυτές, καίνε το στεφάνι της
Πρωτομαγιάς ή το περσινό στεφάνι του Άγιου. Συνηθίζουν να πηδούν από πάνω και
ανάλογα την περιοχή να λένε κάποια τετράστιχα.
Η συνήθεια του περάσματος μέσα από τη φωτιά και η
υπερπήδησή της, αποβλέπει στην ανανέωση και στην καλή υγεία.
Ένα άλλο χαρακτηριστικό έθιμο, είναι αυτό του
«κλήδονα». Ο λαός πιστεύει ότι ο αϊ-Γιάννης «φέρνεις τις τύχες», γι΄ αυτό τον
λένε και Ριζικάρη. Η τύχη του κάθε ανθρώπου είναι ο κλήδονας.
Άλλες μαντικές συνήθειες της ημέρας αυτής είναι: η
ονειρομαντεία με την αρμυροκουλούρα, η τεφρομαντεία με τη στάχτη της φωτιάς, η
κατοπτρομαντεία μ’ ένα καθρέφτη, η μολυβδομαντεία και αυγομαντεία, η
υδατομανεία και κατοπτρομαντεία, η αγγουρομαντεία, που όλες αυτές έχουν να
κάνουν με ποιον θα παντρευτούν η ανύπαντρες κοπέλες. Επίσης υπάρχει και η
σκιομαντεία που προβλέπει αν θα συμβεί κάτι κακό ή αν θα έρθει κάποια αρρώστια.
Άλλες συνήθειες είναι το μάζεμα τον λουλουδιών,
που από το όνομα του Αγίου λέγονται αγιάννηδες ή γιαννάκια και το κρέμασμά του
στεφανιού ή ενός μπουκέτου στην εξώπορτα του σπιτιού.
Όπως επίσης η έναρξη των θαλάσσιων μπάνιων,
ιστιοπλοΐες με ψαροκάικα και σφουγγαράδικες βάρκες, το μάζεμα της ρίγανης της
χρονιάς, κ.α.
Καλλιόπη Γραμμένου
Δημοσιογράφος-Παιδαγωγός
