Σεπτέμβριος: «… ο άγγελος απογράφει τις ψυχές που θα πεθάνουν στο χρόνο»

Ο τρύγος άρχισε. Το καλοκαίρι προσπαθεί να φύγει σιγά-σιγά κι ο ερχομός του Σεπτέμβρη δίνει το παρόν του, για να μας φέρει το φθινόπωρο...

Ο μήνας αυτός είναι ο πρώτος του φθινοπώρου, όπως επίσης η 1^η Σεπτεμβρίου έχει ορισθεί ως αρχή του εκκλησιαστικού έτους. Ακόμα θεωρείται για πολλούς Πρωτοχρονιά, όπως και για κάποιους άλλους η ημέρα του χρονογράφου ή η μέρα του χάρου.

Οι Ρωμαίου γιόρταζαν 3 αρχές για κάθε έτος: την ιερατική (1/1), την πάτριο (1/3) κατά την οποία ξεκινούσαν οι πολεμικές επιχειρήσεις και την πολιτική ή κυκλική (1/9), ημέρα που προσδιόριζαν το ετήσιο ποσό που έπρεπε να καταβάλουν οι Ρωμαίου πολίτες ως φόρο.

Από το ύψος του ποσού, τη συγκεκριμένη μέρα, η 1^η Σεπτέμβρη ονομάστηκε αρχή της ινδικτιώνος (indictio-onis= ορισμός). Ο Μ. Κωνσταντίνος θεσμοθέτησε τον κύκλο αυτό σε 15 έτη. Με το σχήμα αυτό η 1^η ινδικτιώνα ξεκίνησε την 1/9/313 μ.Χ., όπου ορίσθηκε και ως αρχή του εκκλησιαστικού έτους.

Τώρα, ως Πρωτοχρονιά τη γιορτάζουν σε πολλά μέρη της Ελλάδος και την τιμούν με τις συνηθισμένες ευχές «καλοχρονιάς». Για παράδειγμα, οι γεωργικές οικογένειες, κρεμούν στο εικονοστάσι του σπιτιού ορισμένα σύμβολα αφθονίας...

ως εγγύηση για αυτό που προσδοκούν να φέρει το νέο έτος.

Στην Κω, είναι μια αρμαθιά από ρόδι, σταφύλι, κυδώνι, σκόρδο και φύλλο πλατάνου, την οποία ονομάζουν «αρκιχρονιά». Στην Κάρπαθο, έχουν ως συνήθεια αυτή τη μέρα να ανταλλάσσουν δώρα ο νονός με τα βαφτιστήρια του.

Ονομάζεται όπως είπαμε και μέρα «Χάρου ή χρονογράφου», γιατί σε κάποιες περιοχές επικρατεί η δοξασία, ότι τη μέρα αυτή, την αρχή του έτους, «ο άγγελος απογράφει τις ψυχές που θα πεθάνουν στο χρόνο».

Γι’ αυτό το λόγο, το βράδυ της παραμονής, τοποθετούν πάνω στις στέγες των σπιτιών καρύδια, όσα είναι τα μέλη της οικογένειας. Την άλλη μέρα το πρωί τα κατεβάζουν και τα σπάνε με μεγάλη προσοχή. Όσα είναι κούφια, τόσες ψυχές πιστεύουν ότι θα πάρει και ο χάρος από την οικογένεια τη χρονιά που έρχεται.

Ο λαός με τη σειρά του, έχει δώσει στο Σεπτέμβριο διάφορες ονομασίες, όπως: «Ορτυκολόγο» (επειδή αποδημούν τα ορτύκια νότια), «Πετμεζά» (γιατί φτιάχνουν το πετμέζι), «Σποράρη», «Σταυρό ή Σταυριάτη ή Σταυρίτη», «Τρυγητή ή Τρυγομηνά» (λόγω του τρύγου), και «Σκεπαστή» (γιατί σε κάποιες περιοχές που δεν έχουν μαζέψει τα καλαμπόκια τα σκεπάζουν για να μην τα φάνε τα πουλιά).

Την επόμενη μέρα, τιμάμε τον άγιο Μάμαντο, ένας από τους μεγαλύτερους αγίους στην Κύπρο και στ Σκύρο. Γεννήθηκε στην Παφλαγονία της Μικράς Ασίας το 260 μ.Χ. από γονείς Χριστιανούς , οι οποίοι συνελήφθησαν για τη χριστιανική τους δράση και φυλακίστηκαν. Ο Άγιος γεννήθηκε στη φυλακή και επειδή οι γονείς του , ο Θεόδοτος και η Ρουφίνα, πέθαναν εκεί , ανέλαβε να τον μεγαλώσει κάποια γυναίκα που ονομαζόταν Αμμία Ματρώνα. Αυτή ήταν ευσεβής Χριστιανή και σε αυτήν οφείλεται το όνομα του Αγίου. Η παράδοση λέει ότι ο μικρός συνήθιζε να τη φωνάζει «μάμα- μάμα» τον ονόμασαν Μάμα. Θεωρείται προστάτης των υιοθετημένων παιδιών και των θετών γονιών, όπως πολλά ιδρύματα φέρουν το όνομά του. Επίσης είναι προστάτης των Βυζαντινών απελατών, των φρουρών των συνόρων, των παλικαριών, των κλεφτών και των γενναίων, των τσοπάνηδων και των κοπαδιών.

Στις 8 του μήνα έχουμε το γενέθλιο της Θεοτόκου, λέγεται της Παναγιάς της αποσοδειάς, ή της Παναγιάς της Καρυδούς, ή της Σταφυλόψης.

Στις 14 του μήνα έχουμε μια από τις μεγάλες γιορτές της Χριστιανοσύνης, την Ύψωση του Τίμιου Σταυρού.

Καλλιόπη Γραμμένου

Δημοσιογράφος-Παιδαγωγός