Η ιστορία των εκτελεσθέντων του Σοκαρά και μια
"αναγνώριση" που έχει αργήσει και εξαιτίας της "ρετσινιάς"
του κομμουνιστή…
Το πόσες πληγές έχει αντέξει ετούτος ο
τόπος, το αντιλαμβάνεται κανείς, κυρίως από τις προφορικές μαρτυρίες και όχι
από αυτές που έχει καταγράψει η ιστορία...
Διότι πολλά "εγκλήματα" που
έγιναν στο πέρασμα των χρόνων, δεν καταγράφησαν ποτέ, όχι μόνο κατά τη
διάρκεια των πολέμων αλλά και μετά από αυτούς. Μια περιοχή που βίωνε τον πόνο
και τη θλίψη, αρκετά χρόνια μετά τη θηριωδία των Γερμανών, είναι και ο Σοκαράς
του δήμου Γόρτυνας, στο νομό Ηρακλείου.
Δεν είναι μόνο ότι οι Γερμανοί εκτέλεσαν 31 ανθρώπους,
δεν είναι μόνο ότι λεηλατήθηκε το χωριό, είναι ότι κατακρεουργήθηκαν οι ψυχές.
Οι γυναίκες δεν έβγαλαν ποτέ τα μαύρα ρούχα, ενώ έχει αργήσει πολύ να έρθει και
η δικαίωση.
Άργησε να καταγραφεί η ιστορία, από το
φόβο και την τρομοκρατία που ασκούνταν στους συγγενείς των εκτελεσθέντων και
κατά τη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου, αλλά και μετά, κατά τη διάρκεια της
δικτατορίας.
Αυτός είναι και ένας, ίσως, από τους λόγους
που ο Σοκαράς ακόμα δεν συγκαταλέγεται στον μακρύ κατάλογο των μαρτυρικών
πόλεων και χωριών. Άργησαν να ανοίξουν τα στόματα, παρά τους τολμηρούς που
υπήρξαν. Πέπλο σιωπής και φόβου κάλυψε την ιστορία.
Χρειάστηκαν πολλά χρόνια και πολλή
προσπάθεια για να καταγραφούν οι μαρτυρίες των συγγενών των εκτελεσθέντων και
να συμπληρωθεί ένας πλήρης φάκελος για να σταλεί, προς τις αρμόδιες επιτροπές
για να κατατεθεί το αίτημα για την αναγνώριση του Σοκαρά, ως μαρτυρική περιοχή.
Όχι για τίποτα άλλο αλλά για να υπάρξει
μια ηθική δικαίωση, τόσο στο όνομα των εκτελεσθέντων όσο και στις μάνες και
στις γυναίκες τους, που με το βήμα βαρύ και το πρόσωπο σχεδόν ανέκφραστο από
τον πόνο, προσπάθησαν να συνεχίσουν να ζουν, για να μεγαλώσουν τα παιδιά τους.
«Η ιστορία του Σοκαρά ήταν θαμμένη και
παρεξηγημένη. Μετά τον πόλεμο ήρθε ο εμφύλιος, οι συγγενείς «κρύβονταν», διότι
τους έλεγαν ότι οι συγγενείς τους εκτελέστηκαν ως κομμουνιστές. Ούτε στο
μνημόσυνο δεν μπορούσαν να πάνε. Αν τύχαινε και η ημέρα ήταν εργάσιμη τους
προειδοποιούσαν από την προηγούμενη: «Πηγαίνετε στις δουλειές σας, μην
κουβεντιάζετε για αυτούς, έχουν εκτελεστεί ως κομμουνιστές…», είπε
στο MadeinCreta o καθηγητής φιλόλογος Σήφης Κοσόγλου που μαζί με το δικηγόρο Γεώργιο Καρτσωνάκη, αλλά και άλλους συγχωριανούς
«έφτυσαν αίμα» για να συλλέξουν στοιχεία και να καταγράψουν την ιστορία του
χωριού για να είναι … πλήρης ο φάκελος του αιτήματος της αναγνώρισης.
Ο κ. Κοσόγλου έχει στο αρχείο του
καταγεγραμμένες τέτοιες μαρτυρίες που μεταφέρουν τον εκφοβισμό τόσο κατά τη
διάρκεια του εμφυλίου, όσο και μετά. Την εποχή της δικτατορίας όταν ο
ίδιος ήταν φοιτητής είχε γίνει και αυτός δέκτης τέτοιων απειλών.
«Δυστυχώς ήταν τέτοιο το
κλίμα που επικρατούσε που η ιστορία ξεθάφτηκε σιγά- σιγά»,
συμπλήρωσε με πίκρα και αγανάκτηση διότι έχουν περάσει πλέον 69 χρόνια, από την
17η Αυγούστου 1944 που οι Γερμανοί στη «Σπηλιάρα» εκτέλεσαν 27
άνδρες του χωριού από 18 έως 60 χρόνων που βρέθηκαν ενώπιον των
δοσίλογων, οι οποίοι φορώντας μαύρες κουκούλες πρόδωσαν εκείνους που είχαν
αναπτύξει αντιστασιακή δράση. Μαζί με αυτούς και άλλους τέσσερις συνολικά 31,
ήρωες.
Σήμερα είναι όλα τεκμηριωμένα, όπως
τονίζει στο MadeinCreta, κανείς δεν μπορεί να αμφισβητήσει την ιστορία του χωριού, έχει
γίνει πολυετής έρευνα, στον ογκώδη φάκελο περιέχονται βιβλία, δημοσιεύματα στον
τύπο, ένορκες καταθέσεις μαρτύρων που έζησαν τα γεγονότα της εκτέλεσης των
κατοίκων της τότε Κοινότητας Σοκαρά, αλλά και τα πρακτικά της σχετική δίκη
ενώπιον του Ειδικού Δικαστηρίου Δοσιλόγων Ηρακλείου, ύστερα από μήνυση της
Οργανώσεως του ΕΑΜ του Σοκαρά, έγγραφη διαμαρτυρία και μηνύσεις από τις
οικογένειες των θυμάτων.
«Για μας είναι μόνο θέμα ηθικής δικαίωσης για
να συγκαταλέγεται ο Σοκαράς στα μαρτυρικά χωριά. Σε αυτή τη φάση κάναμε
την τελευταία μας προσπάθεια διότι δε θέλουμε να ζητιανεύουμε τα αυτονόητα».
Πριν από ένα μήνα ο φάκελος, ομόφωνα,
εγκρίθηκε από το σύνδεσμο μαρτυρικών πόλεων και χωριών, στα Καλάβρυτα, ενώ τώρα
βρίσκεται στην σχετική επιτροπή του υπουργείου Εσωτερικών. Και είναι η πρώτη
φορά που υπάρχει ελπίδα ότι το αίτημα θα γίνει αποδεκτό.
Για να κλείσει ο κύκλος, οι κάτοικοι του Σοκαρά θα
τιμήσουν και τις γυναίκες του χωριού. Τις μανάδες και τις γυναίκες των
εκτελεσθέντων, που τα έχασαν όλα: πατεράδες, αδερφούς, άντρες, γιους. Τις
γυναίκες που δεν έβγαλαν ποτέ τα μαύρα από πάνω τους.
«Θυμάμαι,
να μεγαλώνω ανάμεσα σε γυναίκες με μαύρα ρούχα, και όχι μόνο εγώ, όλοι. Για
αυτό αποφασίσαμε να τις τιμήσουμε. Μιλάμε για γυναίκες οι οποίες είχαν μια
καταπληκτική παρουσία στο χωριό, μορφές αγιοποιημένες».
Στο ηρώο που έχει στηθεί στο κέντρο του
χωριού εκεί που ο γλύπτης Γιάννης Παρμακέλης έφτιαξε το άγαλμα της
«Φτερωτής Νίκης», ετοιμάζει και αυτό για αυτές τις παρουσίες.
Ένα σύμπλεγμα τριών γυναικών χωρίς
προσωπικά χαρακτηριστικά αλλά με μια έκφραση πόνου και οδύνης. Τα
αποκαλυπτήρια θα γίνουν τον ερχόμενο Αύγουστο, στις 17, την ημέρα που τιμούνται
οι νεκροί του Σοκαρά…